Lokalne dziedzictwo kulturowe: jak je chronić i rozwijać

To projekt naukowy Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. Trwał trzy lata. Opiera się on na koncepcji dziedzictwa kulturowego „małych ojczyzn” – dziedzictwa, które przetrwało do dziś, stanowiąc wyjątkowe bogactwo i wartość. Głównym celem projektu jest opisanie tego dziedzictwa, zachowanego w małych społecznościach lokalnych – na przykładzie Małopolski. Projekt stara się udowodnić tezę, że promowanie oryginalnych elementów dziedzictwa kulturowego może przyczynić się do dynamicznego rozwoju nowych produktów regionalnych.

Warto zwrócić uwagę na międzynarodowy wymiar projektu. – Jednym z naszych partnerów jest Uniwersytet we Florencji (jak wiadomo, Toskania należy do najbardziej atrakcyjnych regionów, jeśli chodzi o dziedzictwo kulturowe), a ponadto również czeskie Morawy oraz dwa regiony ze Słowacji. Zależało nam na stworzeniu stałej sieci współpracy uczelni oraz regionów i to się udało – podkreśla prof. Józef Hernik, kierownik Katedry Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu na Wydziale Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Dodaje, że projektem zainteresowały się też uczelnie amerykańskie oraz ośrodek z Chin.

Na czym polegał projekt? Skupiał się on na małych miejscowościach w naszym regionie. Realizowane były m.in. staże, a także wymiany między wymienionymi wcześniej państwami. Służyły one temu, by opracować Katalog Dziedzictwa Kulturowego Małopolski „Cultural heritage of small homelands”. Publikacja składa się z trzech głównych części. Po pierwsze prezentacja badań, dzięki którym można wspomóc i ochronić dziedzictwo kulturowe. Druga część opisuje najlepsze praktyki w gminach województwa małopolskiego, a trzecia poświęcona jest młodemu pokoleniu i temu, jak młodzi ludzie rozumieją dziedzictwo kulturowe w naszym regionie. – Bo to przecież oni w przyszłości będą pielęgnować i rozwijać to dziedzictwo – zaznacza prof. Józef Hernik.

Opracowany katalog będzie podstawą do dalszych działań. Jest to bowiem projekt, który – jak podkreśla prof. Hernik – ma stworzyć sieć współpracy służącą wymianie najlepszych badań z zakresu dziedzictwa kulturowego. – Badamy, w jaki sposób współcześnie zarządzanie na poziomie lokalnym i gospodarowanie na danym obszarze wpływa na zachowanie tego dziedzictwa. A ono jest niezwykle ważne dla rozwoju danego regionu, dla zachowania jego tożsamości – wyjaśnia profesor.

I podaje przykład Podhala: niegdyś były tam owce, prowadzono wypas i była zachowana równowaga w regionie. W wyniku różnych zmian owiec zabrakło i region traci cenne elementy dziedzictwa kulturowego. – Uważaliśmy, że jeśli przybywa nam terenów zielonych, to jest dobrze dla środowiska. Najnowsze badania wskazują, że jednak nie. Ma to negatywny wpływ na bioróżnorodność. Tam, gdzie były pola uprawne, powinny być one nadal, a tam, gdzie był las, niech wciąż będzie las. Nie możemy tego puścić na żywioł – tłumaczy prof. Hernik.

Wszystkie wnioski z badań, a także opracowany Katalog Dziedzictwa Kulturowego Małopolski, zostały zaprezentowane podczas międzynarodowej konferencji podsumowującej projekt „Cultural heritge of small homelands”, która odbyła się na krakowskim Uniwersytecie Rolniczym. Uczestniczyli w niej m.in. przedstawiciele małopolskich gmin i organizacji lokalnych, prezentując (podczas sesji wystawienniczej) swoje dziedzictwo kulturowe i kulinarne. Na ich stoiskach dominowały regionalne produkty spożywcze: pierogi, ziemniaki zasmażane, ciasta drożdżowe, tradycyjne przetwory owocowe i warzywne, sery, wędliny itp.

Dodajmy, że przy tworzeniu wspomnianego wcześniej katalogu z Uniwersytetem Rolniczym współpracowało aż 49 małopolskich gmin. – Chcemy z nim dotrzeć do szerokiego grona odbiorców. Nasze badania nie są bowiem przeznaczone tylko dla naukowców, ale przede wszystkim dla gmin Małopolski, dla naszego regionu – podkreśla prof. Józef Hernik.

Zapowiada jednocześnie, iż zostanie również opracowany katalog multimedialny. Znajdzie się w nim 19 filmów poświęconych wybranym gminom naszego regionu oraz prezentujących najlepsze przykłady ochrony dziedzictwa kulturowego, a także film o badaniach Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.