Mandat od straży miejskiej. Od czego zależy wysokość kary? Najwyższa Izba Kontroli apeluje o zmianę przepisów

Kary nakładane przez straż miejską zależą w dużym stopniu od funkcjonariusza i jego woli.

- Ta uznaniowość wynika z tego, że w obowiązujących przepisach nie sprecyzowano zasad stosowania tzw. środków oddziaływania wychowawczego (np. pouczenia, zwrócenia uwagi, ostrzeżenia). Powodem uznaniowości może być również brak organu nadrzędnego nad strażami miejskimi, który wprowadziłby jednolite procedury. Zachowanie funkcjonariuszy w czasie interwencji regulują obecnie procedury wewnętrzne przyjęte w danej jednostce. Problem w tym, że nie wszędzie obowiązują - wprowadziła je zaledwie 1/3 skontrolowanych straży – czytamy na oficjalnej stronie internetowej Najwyższej Izby Kontroli.

Przykładowo, za spożywanie alkoholu w miejscu publicznym, funkcjonariusz może nałożyć:

• grzywnę,
• udzielić pouczenia.

Z tego powodu NIK uważa, że niezbędne jest, aby właściwie opisane zostały zarówno i samo wykroczenie, jak i powody decyzji funkcjonariusza.

- Tymczasem nieprawidłowe dokumentowanie okoliczności popełniania wykroczeń NIK wykryła we wszystkich 12 skontrolowanych jednostkach. W przypadku interwencji zakończonych pouczeniem problem ten dotyczył od 50 proc. do 100 proc. badanych spraw – dowiadujemy się ze strony NIK.

Nie bez znaczenia jest także miejsce popełnionego wykroczenia. W 2021 r. w Starachowicach straż miejska w 86 proc. przypadków zdecydowała się na pouczenie sprawcy, a w Karpaczu 82 proc. wykroczeń zakończyło się wystawieniem mandatów. Mandaty były również różnej wysokości.

W rozmowie z kontrolerami NIK strażnicy miejscy tłumaczyli, że ich reakcja na wykroczenie jest uzależniona najczęściej od:

• okoliczności,
• wagi popełnionego czynu,
• zachowania sprawcy.

Surowszą karę powodują:

• agresja i złośliwość wobec strażników,
• lekceważący stosunek do prawa i jego nagminne łamanie,
• nieprzyznanie się do winy, nieokazanie skruchy, odmowa złożenia wyjaśnień,
• działanie w celu osiągnięcia korzyści,
• wykroczenie popełnione z premedytacją.

Funkcjonariusze biorą także pod uwagę:

• stan rodzinny,
• stan majątkowy,
• wiek,
• niepełnosprawność,
• wiedzę sprawcy wykroczenia o przepisach prawa.

- W ocenie NIK, prawidłowe dokumentowanie okoliczności, w których doszło do wykroczenia, opis postawy sprawcy, jego reakcji i motywacji potwierdzi, że zastosowana przez funkcjonariusza kara była adekwatna. Właściwie sporządzone notatki mogą także stanowić materiał dowodowy w przypadku, gdyby sprawca złożył skargę na funkcjonariusza, zarzucając mu nienależyte wykonywanie obowiązków - informuje raport.

W lutym 2021 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Kontrola NIK wykazała, że zmiany te nie usprawniły systemu poboru i egzekucji grzywien.

- Z powodu niewysłania upomnień albo niepodjęcia kolejnych działań po ich skutecznym doręczeniu, od osób ukaranych grzywną urzędy nie odzyskały w sumie blisko 1 mln zł. Z kolei we wszystkich skontrolowanych urzędach doszło do przedawnienia należności z tytułu grzywien, których łączna kwota przekroczyła 13 mln zł - przekazuje Izba.

Z tego powodu NIK złożyła wnioski o zmiany w przepisach. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wpłynęły wnioski o wprowadzenie obowiązku dokumentowania wykroczenia przez straż miejską, aby było jasne, dlaczego funkcjonariusz nie wystawił sprawcy mandatu, a jedynie go pouczył. Z kolei do Ministerstwa Finansów zawnioskowano o wprowadzenie rozwiązań zapobiegających sytuacji, w której koszty wyegzekwowania grzywny będą wyższe niż sama grzywna.