Mapa Krakowa z obszarami przewietrzania miasta. Centrum dusi się w smogu

Klimatolodzy i meteorolodzy wzięli pod lupę krakowskie powietrze. Efektem ich badań i komputerowego modelowania jest m.in. mapa pokazująca tereny, gdzie wystarczająco mocno wieje wiatr, by usunąć zanieczyszczenia, i te, gdzie wentylacja szwankuje.

Nową mapę opracowano w ramach projektu „Zintegrowany system monitorowania danych przestrzennych dla poprawy jakości powietrza w Krakowie”, który był realizowany od grudnia 2014 r., dzięki zaangażowaniu środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014. Dziś prezentujemy sporządzoną mapę, która - najprościej mówiąc - wskazuje, w jakich rejonach w Krakowie mieszka się zdrowiej.

[

](https://d-pt.ppstatic.pl/k/r/1/c4/7c/5850075137cdeo.jpg?1481639761 "<centre></centre>") żeby powiększyć kliknij w mapę_

Krakowski klimat to efekt oddziaływania wielu czynników. Miasto leży w dolinie Wisły, więc wklęsłej formie terenu, ograniczonej wzniesieniami od południa i północy. Dodatkowo dolina jest znacznie węższa w zachodniej części miasta niż we wschodniej.

Wzgórze Sowiniec i Zręby Tyńca stanowią ograniczenie dla wiejących głównie z zachodu wiatrów. Słabe przewietrzanie w połączeniu z emisją zanieczyszczeń (domowe paleniska, komunikacja), a latem z mocno nagrzanymi powierzchniami zabudowanymi i wyasfaltowanymi - oznacza, że miasto zimą dusi się w smogu, a w letnich miesiącach może mu brakować schładzania.

Ale nie wszędzie. Jak ustalili badacze, średnia roczna prędkość wiatru, przy której przewietrzanie jest skuteczne, to powyżej 2,5 m na sekundę na wysokości 10 m. Tak wentylowanych terenów jest w Krakowie całkiem sporo. - Mapa, którą opracowaliśmy, to zweryfikowany badaniami model wymiany powietrza w Krakowie z jego obecną zabudową - tłumaczy Leszek Ośródka, kierownik Zakładu Modelowania Zanieczyszczeń Powietrza Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowego Instytutu Badawczego.

Mapa została sporządzona na podstawie wieloletnich obserwacji (brano pod uwagę dane dotyczące wiatrów dla Europy, Polski południowej, Małopolski, Krakowa), jak też pomiarów wykonanych w 2015 r. z pomocą sodaru, który przemieszczano z miejsca na miejsce w Krakowie. Tereny dobrze wentylowane (gdzie zapewnia to wiatr wiejący z odpowiednią prędkością), te, na których ze względu na warunki wiatrowe nie powinny występować zagrożenia związane z zanieczyszczeniem powietrza, są zaznaczone na niebiesko (tam, gdzie oznaczenie obejmuje tereny zieleni, „zmieniają” one na mapie kolor z jasnozielonego na ciemnozielony). Źle wentylowane - nie mają takiego oznaczenia.

Najgorzej przewietrzane jest ściśle zabudowane centrum miasta do II obwodnicy, jak też sąsiadujące z nim tereny. Przykładowo na zachodzie jest to rejon ul. Królewskiej, Piastowskiej, Wrocławskiej, Bronowickiej.

Natomiast okazuje się, że obrzeża Krakowa, sięgające 2-3 km od jego granic w głąb miasta, są dobrze przewietrzane.

W zachodniej części Krakowa niezłe powietrze mają mieszkańcy terenów od granic miasta po rejon ulicy Armii Krajowej (łącznie z tym, gdzie stoi przy niej grupa biurowców). Na mapie wyspami, które stanowią przeszkodę dla wiatru, są tu Las Wolski i Lasy Tynieckie. - Wzgórze Sowiniec jest piękne, ale nie polepsza warunków wentylacyjnych miasta. Jednak oczywiście las pełni istotną rolę, bo „wyczesuje” z __powietrza zanieczyszczenia - zaznacza dr Ośródka.

Na północy dość dobrze przewietrzany jest ciąg ulicy Opolskiej aż po Prądnicką. Dobrą wentylację mają tereny za aleją 29 Listopada, tam, gdzie zaczynają się Czyżyny. Dalej - duże obszary w Nowej Hucie pozwalają bezpiecznie wziąć głęboki oddech. Niepokojące plamy na mapie, z gorszym powietrzem, stanowią natomiast m.in. obszar kombinatu na wschód od ul. Mrozowa (teren wyniesiony i zabudowany), a także rejon placu Centralnego. - Stara Nowa Huta ma dużo zieleni, ale ze względu na __gęstą zabudowę prędkości wiatru są tam niewystarczające dla dobrej wentylacji - mówi dr Leszek Ośródka. Dodajmy, że jednak w odróżnieniu od centrum miasta nie dominują na tym obszarze piece węglowe, więc nie ma aż tak dużego problemu z niską emisją.

Dobrze przewietrzane jest Podgórze. Wyjątkiem są tereny wzdłuż ul. Zakopiańskiej aż do węzła obwodnicy miasta (wpływa na to ma ukształtowanie terenu i zwarta zabudowa), źle jest też wokół ul. Wielickiej, gdzie wiatr niewystarczająco penetruje tereny dużych osiedli.

Co do Wisły, tradycyjnie uważanej za ważny kanał przewietrzania, badania wykazały, że skuteczna wentylacja ogranicza się do przestrzeni nad samym nurtem rzeki, ale nie ma już znaczenia dla przyległych do jej doliny terenów.

Trzeba dodać, że nawet na terenach zaznaczonych na mapie na niebiesko występują sytuacje smogowe - w dni bezwietrzne.

Badacze zestawili informacje o tym, jak wiatr wieje w Krakowie, z korytarzami przewietrzania przyjętymi przez urbanistów i planistów w Studium zagospodarowania Krakowa z 2014 roku (na mapie - obszary wymiany powietrza zaznaczone na czerwono). Efekt? Korytarze, które zgodnie ze studium mają być chronione, nie zabudowywane lub z dopuszczeniem takiej zabudowy, która nie stanowi przeszkody hamującej ruch powietrza (np. budynki powinny być usytuowane na linii wschód-zachód) - pokrywają się z ustaleniami badaczy. Wyjątek stanowi fragment wyznaczonego w studium korytarza biegnącego doliną Rudawy, obejmującego też ulicę Królowej Jadwigi. Klimatolodzy stwierdzili, że ciąg tej ulicy i generalnie prawobrzeżna część doliny Rudawy (Wola Justowska) są kiepsko przewietrzane.

Ustalono ponadto, że są miejsca, gdzie wiatr wdziera się w głąb miasta wąskimi językami - np. od północy trasą linii kolejowej czy poprzez Błonia od zachodu. - _Te wąskie języki należałoby ująć w szpalery drzew, by polepszyć przepływ powietrza -_uważa dr Ośródka.

Jak zapowiada Urząd Miasta, po szczegółowej analizie materiału być może nastąpią delikatne korekty dotyczące korytarzy przewietrzania w dokumentach planistycznych.

[email protected]