Matka Boża Niepołomicka

W rodowym mauzoleum Branickich

Siedzące postacie Marii i Dzieciątka umieszczone są na ugrowo-żółtym tle, z lekka zaznaczonym gwiazdami. Ich głowy zdobią korony. Trzymają w dłoniach królewskie insygnia: Maria berło, Jezus jabłko. Prawą ręką Dzieciątko błogosławi. Twarz Matki Bożej okolona jest rozpuszczonymi włosami ozdobionymi wiankiem z białych róż. Przedstawiona jest w czerwonej sukni, okrytej ciemnozielonym płaszczem z gwiazdą na ramieniu. Dzieciątko ma fioletową sukienkę z jasnoczerwonym płaszczykiem otulającym nóżki. To odnowiony obraz Matki Bożej Niepołomickiej z kaplicy Branickich.

Kazimierzowski kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników jest prawdziwym klejnotem wśród XIV-w. świątyń. Podobnie jak dobudowane doń późniejsze kaplice - renesansowa Branickich (1596 r.) i barokowa św. Karola Boromeusza. Parafia przygotowuje się do jubileuszu 650-lecia konsekracji świątyni, który przypadnie w 2008 r. W ostatnich latach w kościele i wokół niego prowadzone są kolejne prace renowacyjno-konserwatorskie. Część kosztów tych prac pokrywają także parafianie. Tak było np. z odrestaurowaną niedawno chrzcielnicą, której fragment kamienny pochodzi z warsztatu Gucciego (pierwotnie stała w kaplicy Branickich), a śliczna drewniana nadbudowa jest barokowa. I tak było z kosztami renowacji obrazu Matki Bożej Niepołomickiej z ołtarza w kaplicy Branickich. - P_rzygotowujemy się dojubileuszu iduchowo, iprowadząc prace renowacyjno-konserwatorskie wświątyni. Dbałość onależyte zabezpieczenie tak bezcennego dziedzictwa wpisanajest wtakie jak nasza parafie, zzabytkowymi kościołami -___mówi niepołomicki proboszcz ks. Stanisław Mika.

Z warsztatu Gucciego

Przyścienny nagrobek Katarzyny i Grzegorza Branickich znajduje się na wprost wejścia do kaplicy mauzoleum. Ufundował ją dla swoich rodziców starosta niepołomicki Jan Branicki. Godny nagrobek dla rodziców zamówił zaś u samego królewskiego architekta Santi Gucciego. Nagrobek od lat wzbudzał zainteresowanie badaczy, których większość zdecydowanie opowiada się za autorstwem Gucciego. Pomnik wykuty jest z szarego kamienia i czerwonego marmuru. W bocznych niszach klęczą małżonkowie Braniccy. W środku Zmartwychwstały Chrystus ukazuje przebity bok św. Tomaszowi. Nieco niżej śpiące putto z klepsydrą i łacińską sentencją: "Dzisiaj mnie, jutro tobie". Pod figurami Branickich na tablicach nagrobnych umieszczone są też liczne sentencje w języku staropolskim, jak choćby taka:._ "Patrzże żywy popiele, ato pomni sobie, żeś naświecie popiołem, popiołem iwgrobie. Azaś nie wiesz czymem był, aterazem jaki. (…) Byłem, teras mie nie masz. Jak bim tisz na____świecie nie był, wy dziś jesteście, jutro nie będziecie". _Pod mensą ołtarzową w kaplicy znajduje się jeszcze jeden malutki renesansowy nagrobek poświęcony zmarłemu tuż po urodzeniu pierworodnemu synkowi Jana Branickiego. Najsłynniejszym dziełem Gucciego jest nagrobek króla Stefana Batorego w wawelskiej katedrze. I niepołomicki i wawelski powstały w tym samym czasie (1595 r.) i obydwa charakteryzują się stylem włoskiego mistrza i jego warsztatu. I podobne są kompozycyjne schematy obu nagrobków. Do kaplicy Branickich wchodziło się niegdyś przez portal wykonany w warsztacie Gucciego. Od 1690 r. portal znajduje się w murze przykościelnym (tam został przeniesiony), stanowiąc kamienną boczną furtę łączącą kościół z plebanią.

Matka Boża Niepołomicka

Od początku powstania kaplicy Branickich obraz Matki Bożej Niepołomickiej stanowił integralną część jej wyposażenia. Ołtarz z jej wizerunkiem na wschodniej ścianie kaplicy był treściowym dopełnieniem nagrobka, nosząc wezwanie Matki Bożej, najlepszej pośredniczki między człowiekiem i Chrystusem. O takim wezwaniu kaplicy świadczy także wielokrotnie przemalowywany obraz Madonny Częstochowskiej na zewnętrznej ścianie kaplicy. Ten wewnątrz znajdował się w niej do 2000 r. Wówczas na czas zaczynającej się renowacji malowideł ściennych i kamiennego wyposażenia kaplicy Branickich, został przeniesiony do skarbca w kościelnej dzwonnicy. Obraz był już wówczas mocno zniszczony. Lepiej zachował się awers - teraz odnowiony i już zdobiący kaplicę. W o wiele gorszym stanie był rewers wyobrażający Matkę Bożą Różańcową w bardzo ciekawej ikonografii, nawiązującej do tradycji włoskiej. Rewers został prawdopodobnie naklejony na cienkie podobrazie nieco później niż awers. - Ten obraz jest wkonserwacji. Zostanie podarowany doołtarza budowanego w____Niepołomicach Jazy nowego kościoła, właśnie pw. Matki Bożej Różańcowej - mówi ks. proboszcz Mika. - To będzie taka cząstka pierwszej niepołomickiej świątyni, która powędruje donowo budowanej wmiasteczku - dodaje.

Po renowacji

Przypuszczalną historię obu obrazów konserwatorzy odtworzyli na podstawie zachowanych materiałów źródłowych i wniosków konserwatorskich z wcześniejszych prac prowadzonych w kaplicy. Mimo rozbieżności w opisach ołtarza i interpretacji opisów obrazu Matki Bożej zachowanych z wizytacji biskupich parafii w 1 poł. XVIII w., pozwalają one przypuszczać, że obecnie odnowiony wizerunek Madonny z Dzieciątkiem pochodzi z tamtego okresu. Wówczas odnotowano, że obraz otoczony był rzeźbioną ramą w formie wieńca kwiatów malowanych w kolorach białym, czerwonym, zielonym, złotym. - Renowacja tego obrazu polegała także na____odtworzeniu jego oryginalnych rozmiarów - wyjaśnia ks. Mika. W 1916 r. ołtarz w kaplicy zastąpiono bowiem nowym, późnobarokowym przeniesionym z Wieliczki, ale niedostosowanym w proporcjach do wielkości obrazu. To wówczas go skrócono. Teraz odnowiony obraz Matki Bożej Niepołomickiej można już podziwiać. Podobnie jak zdobiące kaplicę zrekonstruowane malowidła ścienne, też na kopule z latarnią.
Tekst i fot.: Wanda Ryszkiewicz