Miejscowe albo centralne

   Twórca nowoczesnego ogrzewnictwa, inż. Herman Rietschel, projektował na początku XX wieku wodną instalację w jednej z klinik przy ul. Kopernika, a zdalaczynna sieć grzewcza na terenie szpitala w Kobierzynie była jedną z pierwszych w Europie.
   Pierwsze systemy centralnego ogrzewania powietrznego - znane już starożytnym Rzymianom - działały w oparciu o zasadę grawitacji. Było to ogrzewanie podłogowe. Początkowo spaliny, a po wygaszeniu paleniska - ogrzane powietrze, przemieszczały się tymi samymi kanałami. Rozdzielono je dopiero w XVIII wieku.
   Zbudowano też wtedy pierwsze ogrzewanie parowe i wodne, których praktyczny rozwój nastąpił w drugiej połowie XIX wieku. Na początku, szczególnie w większych obiektach, przewagę uzyskało ogrzewanie parowe, które dopiero w pierwszych dziesięcioleciach minionego wieku zaczęło ustępować miejsca wodnemu.
   W małych budynkach mieszkalnych w Europie do drugiej połowy ubiegłego wieku - u nas do końca lat osiemdziesiątych - powszechnie stosowano wodne ogrzewanie grawitacyjne, wykorzystujące dla pokonania oporów sieci różnicę w gęstości wody podgrzanej i ochłodzonej. Nowe i zminiaturyzowane konstrukcje pomp obiegowych i silników elektrycznych, związany z rozwojem elektroniki gwałtowny postęp w dziedzinie automatycznego sterowania, a także w konstrukcji kotłów, nowych materiałów i technologii montażu, spowodował w technice grzewczej prawdziwą rewolucję.
   Podstawowy podział systemów pozostał niezmieniony i związany z lokalizacją źródła ciepła. Jeśli w każdym pomieszczeniu zainstalowano własne źródło ciepła - mówimy o ogrzewaniu miejscowym, jeśli jest ono wspólne dla całego budynku lub zespołu pomieszczeń - mamy do czynienia z ogrzewaniem centralnym.

   Kominki, piece kaflowe, stalowe i żeliwne - to znane od lat miejscowe urządzenia grzewcze, które - poza kominkami przeżywającymi swój renesans - odchodzą do historii, chociaż jeszcze nie tak dawno można je było spotkać niemal w każdym domu. Na przykład w Japonii, uznawanej za kraj najwyższego rozwoju technicznego, jeszcze kilkadziesiąt lat temu powszechnie używano do ogrzewania piecyków naftowych, a proces spalania w nich doprowadzono do perfekcji. Wśród współcześnie produkowanych ogrzewaczy miejscowych używanych w budownictwie mieszkalnym, najpopularniejsze są grzejniki gazowe oraz oferowane w bogatym wyborze grzejniki elektryczne.
   W niektórych ogrzewaczach gazowych spalanie jest płomieniowe, a w innych - bezpłomieniowe, czyli katalityczne. Pierwsze nadają się do ogrzewania małych pomieszczeń, a spaliny należy z nich odprowadzić na zewnątrz. Bezpośrednio przez ścianę zewnętrzną można odprowadzić spaliny z ogrzewaczy gazowych o mocy do 5 kW. Z urządzeń o większej mocy (do 21 kW) można to zrobić w jednorodzinnych budynkach wolno stojących. Gazowe ogrzewacze ze spalaniem katalitycznym - bez odprowadzenia spalin - wymagają bardzo dobrej wentylacji i w pomieszczeniach mieszkalnych nie należy ich stosować.
   Wybór grzejników elektrycznych jest ogromny - od prostych i tanich konwekcyjnych, do zestawów uzbrojonych w sterowniki elektroniczne umożliwiające pracę w wielu programach. W supernowoczesnych rozwiązaniach przodują firmy skandynawskie, gdzie energia elektryczna jest relatywnie tańsza niż u nas. Bogata jest także oferta grzejników promiennikowych, wymagających - podobnie jak konwekcyjne - ciągłego zasilania. Zapewniają one korzystniejszy rozkład temperatur w pomieszczeniu, dlatego są oszczędniejsze w użytkowaniu. Wśród tego typu urządzeń na uwagę zasługuje krajowy, ceramiczny, promiennikowy grzejnik firmy Elcar. Wśród grzejników akumulacyjnych, które mogą pracować wykorzystując nocną taryfę, są modele nowej generacji, z kontrolowanym wyładowaniem. W przypadku nowych, elektronicznie sterowanych typów grzejników elektrycznych, praktycznie zaciera się granica pomiędzy ogrzewaniem miejscowym a centralnym.

   Dominującą dziś w Europie instalacją grzewczą jest wodne, pompowe ogrzewanie centralne. W małych budynkach aglomeracji miejskich zasilane z kotłów opalanych u nas zwykle gazem ziemnym, a na zachodzie Europy w dużej części olejem opałowym. W kraju, w rejonach mało zurbanizowanych, jako źródła energii używa się w dalszym ciągu paliwa stałego. W miejskim budownictwie wielorodzinnym dominują instalacje wodne zasilane z sieci ciepłowniczej, na Zachodzie znaczny udział mają olejowe lub gazowe kotłownie lokalne. Inne rodzaje ogrzewań centralnych, chociażby jak popularne w USA ogrzewanie powietrzne, w Polsce spotyka się sporadycznie.
   Ponieważ w małych budynkach mieszkalnych wodne instalacje pompowe powszechnie wykonuje się u nas dopiero od początku lat dziewięćdziesiątych minionego stulecia, funkcjonuje jeszcze w tym sektorze budowlanym wiele instalacji grawitacyjnych.
   W kolejnych odcinkach zajmiemy się wodnymi instalacjami grzewczymi.
ZBIGNIEW SZPIL