Mleczne i stałe

Lek. stom. Anna Jankowska, koordynator do spraw stomatologii Enel-Med w Krakowie Fot. archiwum

Lekarz radzi

Opieka nad pierwszymi zębami, wymiana zębów mlecznych na stałe, ich rozwój, leczenie, zapobieganie próchnicy, profilaktyka ortodontyczna, wszystko to wchodzi w zakres działania tej specjalizacji.

Dziecko może być pacjentem lekarza stomatologa już od momentu wyrżnięcia się pierwszych ząbków, co u niektórych maluchów odbywa się w czwartym miesiącu, a u innych około pierwszego roku życia. W polskich warunkach dość często opieka stomatologiczna sprawowana jest początkowo przez pediatrów zamiast stomatologów. Pediatra zwraca uwagę głównie na wyrzynanie się mlecznych zębów, ale w wielu przypadkach brak fachowej oceny może prowadzić do różnego rodzaju zaniedbań.

Sposób karmienia

Wszystkie dzieci rodzą się z tak zwanym tyłożuchwiem fizjologicznym, które powinno się wyrównać około 4 miesiąca życia. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na prawidłowy rozwój żuchwy jest karmienie piersią. Sposób karmienia oddziałuje też na stan pierwszych zębów. Na skutek podawania dzieciom przed zaśnięciem butelki ze smoczkiem może wytworzyć się tzw. próchnica wczesna (butelkowa), doprowadzająca w szybkim czasie do destrukcji zębów. Odpowiedzialne za proces próchnicowy bakterie najbardziej aktywują się w nocy, kiedy zmniejszone jest wydzielanie śliny.

Rodzice najczęściej zgłaszają się do stomatologów z dzieckiem kilkuletnim, posiadającym już cały garnitur zębów mlecznych. Pierwsze mleczne zęby można i w miarę potrzeby należy leczyć. Chodzi o to, by korzenie "mleczaków" utrzymywały przestrzeń zarezerwowaną dla mających się pojawić w przyszłości zębów stałych.

U dzieci, tak jak i u dorosłych dochodzi czasem do zapalenia miazgi zęba, o charakterze ostrym lub przewlekłym. Korzenie zębów mlecznych leczone są endodontycznie (kanałowo), podobnie jak korzenie zębów stałych, ale tylko w fazie pełnego ich ukształtowania. W momencie, gdy proces resorpcji jest zaawansowany, powstały ogniska ropne, zęby te należy usunąć, aby nie doszło do uszkodzenia zawiązku zęba stałego. Jeżeli korzeń zęba jest w pełni ukształtowany, trzeba wykonać znieczulenie takie jak przy usuwaniu zębów stałych. Nie używa się wtedy typowych igieł ze strzykawkami, ale podajnik, dzięki któremu znieczulenie jest prawie bezbolesne. W późniejszej fazie choroby, gdy korzenie są zresorbowane, wystarczy znieczulenie powierzchniowe, przeznaczonym specjalnie dla dzieci żelem o smaku owocowym.

Pierwsza wizyta

Jeżeli pierwsza wizyta u stomatologa jest związana z bólem, dziecko zapamięta przykre doznania i będzie się bało leczenia w przyszłości. Rodzice powinni przychodzić do lekarza na tzw. wizytę adaptacyjną, a nie dopiero wtedy, kiedy dziecko zaczyna się skarżyć na ból zęba. Pierwsze spotkanie ze stomatologiem może się ograniczać np. do wykonanie zabiegu higienizacji, czy profilaktyki.

W przypadku zdrowych zębów, higienistka stomatologiczna (np. w Enel-Med funkcjonuje gabinet higieny) lub lekarz może przeprowadzić zabieg fluoryzacji, polegający na pokryciu gładkich powierzchni zębów lakierem fluorkowym. Fluor wzmacnia szkliwo i zapobiega próchnicy zębów. W zdrowych zębach trzonowych można wykonać zabieg lakowania, czyli zalania bruzd na powierzchniach żujących specjalnym preparatem.
Jeśli dziecko zgłasza się do lekarza z zębami zainfekowanymi próchnicą, ale bez objawów bólowych, na pierwszej wizycie lekarz może wykonać tzw. lapisowanie. Jest to całkowicie bezbolesny i co najważniejsze, przeprowadzony bez użycia wiertła zabieg, polegający na nasyceniu tkanek zęba za pomocą watki, specjalnym preparatem o działaniu bakteriobójczym. Zapobiega to dalszej próchnicy. U bardzo małych dzieci z próchnicą wczesną pozostaje jedyną możliwością leczenia.

W przypadku niewielkiej próchnicy zakłada się wypełnienia. Próchnica w zębach mlecznych bardzo szybko postępuje i to, co rodzice uważają za niewielki ubytek bardzo często już się nie nadaje do plombowania. Do wypełniania ubytków w zębach mlecznych stosuje się materiały przeznaczone specjalnie dla dzieci. W Enel Med mamy do dyspozycji kolorowe wypełnienia, które dziecko samo wybiera, ciesząc się, że może mieć wpływ na przebieg leczenia. Wypełnienia przeznaczone do zębów mlecznych charakteryzują się tym, że zawierają fluor, w przeciwieństwie do wypełnień zakładanych u osób dorosłych.

Małym dzieciom nie zaleca się natomiast past z fluorem ze względu na to, że nie potrafią ich wypluwać, a nadmiar fluoru może spowodować chorobę zwaną fluorozą, która daje podobne do próchnicy objawy. W przypadku dzieci można stosować tylko pasty, które są dla nich przeznaczone.

Wady zgryzu

Najczęstszą obserwowaną przeze mnie w gabinecie wadą zgryzu są stłoczenia (nadmiar zębów nie mieszczących się w łuku). Przedwczesna utrata zębów mlecznych, np. z powodu nieleczonej próchnicy powoduje przesuwanie się pozostałych zębów i utratę przestrzeni potrzebnej do prawidłowego wyrznięcia się zębów stałych. Stłoczenie leczy się czasem, niestety, przez usuwanie niektórych zębów stałych. Można też stosować specjalne, ruchome aparaty, które są dla dzieci uciążliwe i wymagają dużo samodyscypliny. Aparaty stałe, z zamkami widocznymi na zewnątrz, są m.in. trudne w utrzymaniu higieny i dość drogie.

Wśród innych wad zgryzu można wymienić m.in.: tyłozgryz (żuchwa cofnięta); przodozgryz (żuchwa nadmiernie wysunięta do przodu); grupę wad polegających na asymetrii w zwieraniu się łuków zębowych: zgryz krzyżowy i przewieszony. Wady zgryzu wpływają niekorzystnie na wygląd twarzy dziecka, utrudniają żucie pokarmów oraz mogą być przyczyną zespołu różnych objawów chorobowych i wywołać w przyszłości poważniejsze skutki zdrowotne.

W przypadku zauważenia nieprawidłowości zgryzowych lekarz stomatolog kieruje pacjenta do ortodonty, czyli specjalisty zajmującego się leczeniem wad zgryzu. Ortodonta w zależności od wieku dziecka może zalecić odpowiednie ćwiczenia mięśniowe lub wykonać odpowiedni aparat. Bardzo ważne jest, żeby małym dzieciom, mającym jeszcze pierwsze ząbki, podawać do gryzienia twarde pokarmy - owoce, warzywa, skórki chleba, co powoduje pobudzanie narządu żucia do rozwoju.
Rodzice, którym zależy, aby ich dziecko miało w przyszłości piękne, zdrowe zęby powinni zacząć o nie dbać, gdy jest jeszcze małe. U niemowlaka ząbki przeciera się gazą, a w drugim roku życia można zacząć używać szczoteczki z odrobiną, pasty, wielkości małego groszku. Gdy dziecko jest większe dobrze jest pójść z nim do dentysty, by zobaczyło, że fotel stomatologa, to miejsce całkiem bezpieczne i przyjazne.

Wysłuchała: Danuta Orlewska