Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Muzeum KL Plaszow - obawy i postulaty. O trudnym dziedzictwie przy okrągłym stole

Małgorzata Mrowiec
Małgorzata Mrowiec
Okrągły stół KL Plaszow
Okrągły stół KL Plaszow Anna Roszczyk
Upamiętnienie tragicznej historii związanej z funkcjonowaniem KL Plaszow przy minimalnej ingerencji w zieleń i mniejszych nakładach czy np. uruchomienie miejskiej linii autobusowej, która kursowałaby między Muzeum KL Plaszow a Fabryką Schindlera - to niektóre z postulatów mieszkańców, w tym aktywistów. Zgłoszono je podczas rozmów, jakiw odbyły się w ramach cyklu pt. "Zielone Upamiętnianie. Wyzwania trudnego dziedzictwa".

Koncepcja upamiętnienia, pomysł na zagospodarowanie terenu byłego obozu koncentracyjnego w Płaszowie wzbudza silne emocje, jak też obawy o jego wpływ środowiskowy i społeczny. Teraz FestivALT - żydowska organizacja działająca w Podgórzu - wraz z Ośrodkiem Badań nad Kulturami Pamięci Uniwersytetu Jagiellońskiego zainicjowały publiczną debatę na temat zielonych upamiętnień. Celem wydarzenia było m.in. promowanie nowych strategii upamiętniania miejsc trudnego dziedzictwa. "Osiągnąć to można za pomocą idei zielonych upamiętnień, pozwalającej na tworzenie miejsc pamięci, które mogą pozytywnie oddziaływać na planetę i ludzi" - wskazywali organizatorzy.

Zorganizowane spotkania miały także umożliwić zebranie wszystkich zainteresowanych KL Plaszow grup przy wspólnym stole. Do współpracy przy projekcie zaproszono przedstawicieli Muzeum KL Plaszow.

- Stronie społecznej zależy na tym, aby odbyć kolejne rozmowy uwzględniające różnorodne głosy - zaznaczają jeszcze organizatorzy z FestivALT. - Choć niełatwo po raz kolejny wracać do rozmowy o wspólnej przestrzeni wokół muzeum, to głos mieszkańców ma znaczenie dla przyszłości tego miejsca. Nieustające napięcia wokół przyszłości KL Plaszów dowodzą, jak ważne są rozmowy ze stroną społeczną oraz ich właściwy zakres. Tego od początku brakowało mieszkańcom najbardziej.

Wnioski i postulaty zebrane w efekcie dyskusji z udziałem mieszkańców o przyszłym kształcie terenu poobozowego KL Plaszow zostały przekazane do Muzeum KL Plaszow i omówione w formule okrągłego stołu, który zorganizowano w Żydowskim Muzeum Galicja. Do rozmowy o postulatach mieszkańców na partnerskich zasadach usiadły strony, które wcześniej były w konflikcie wokół upamiętnienia. Propozycji wysłuchali też praktycy i specjaliści z dziedzin architektury, prawa żydowskiego, trudnego dziedzictwa i muzealnictwa.

- Najważniejsze dla mieszkańców były trzy sprawy. Po pierwsze - jak będzie wyglądać oznakowanie terenu. Od Muzeum i projektanta usłyszeliśmy, że dowiemy się tego dopiero po oddaniu projektu wykonawczego, co ma nastąpić pod koniec listopada - relacjonuje moderator spotkania Tadeusz Rudzki. - Po drugie - mieszkańcy pytali o zasady dostępności terenu. Nie jest jasne, jaki regulamin ma obowiązywać i gdzie będzie można spacerować.

Kolejny postulat dotyczył sposobu wyznaczenia granic cmentarzy i miejsc masowych egzekucji. Jako że to najistotniejsze elementy terenu poobozowego, mieszkańcom zależy na czytelnym ich oznaczeniu. - Według nich najlepiej zrobić to za pomocą odpowiednich nasadzeń, co notabene jest także zgodne z zasadami prawa żydowskiego. Strona miejska odpowiedziała, że takie działanie jest zaplanowane, ale jeszcze nie ma decyzji, jak zostanie przeprowadzone - mówi Tadeusz Rudzki.

Podczas debaty postulaty zgłaszane były zarówno do projektanta, przedstawiciela urzędu miasta, jak i Muzeum KL Plaszow. - Przełomowe jest to, że osoby o różnym podejściu do zagospodarowania tego terenu mogły merytorycznie i kulturalnie rozmawiać o swoich wizjach - komentuje moderator spotkania.

Pojawił się wątek transparentności w przekazywaniu informacji o planach zagospodarowania terenu, a także kompleksowej wizji całej inwestycji. Mieszkańcy proponują, aby przy dawnym obozie ustawić tablice informujące o zakresie zmian, ponieważ publikowane w internecie materiały są często rozproszone, a także - jak wskazują - nie zawsze podane w zrozumiały sposób, co potęguje poczucie niepewności i braku zaufania.

FestivALT podsumowuje, że najważniejsze zgłoszone postulaty to:

Proste działania bez ingerencji w przyrodę
Mieszkańcy wskazują, że słuszny postulat upamiętnienia tragicznej historii związanej z funkcjonowaniem KL Plaszow można zrealizować przy minimalnej ingerencji w zieleń i znacznie mniejszych nakładach. Sposobem może być rozbudowa ekspozycji plenerowej (np. tablice informacyjne), ustawienie w okolicy odpowiednich drogowskazów, czy wykorzystanie Szarego Domu.

Funkcja i cel nowej inwestycji
Konieczna jest także dyskusja o funkcji inwestycji. Czy ma być to muzeum martyrologii? A może mogłoby się stać centrum dialogu lub edukacji na temat praw człowieka? Czy ma wpisać się w trendy związane z masową turystyką, a może raczej jakościową?

Rozmowa o zasadach
Bardzo ważna dla mieszkańców jest możliwość wpływu na treść zasad, które będą obowiązywać na terenie podlegającym Muzeum. Znają oni i rozumieją przeszłość tego miejsca, ale nie chcą nadmiernych ograniczeń.

Naprawa relacji
Mieszkańcy chcieliby poprawić relacje z Muzeum. Może odbyć się to za pomocą włączania ich w działania edukacyjne, przeznaczenie części przestrzeni w nowych budynkach dla lokalnej społeczności oraz współdecydowanie o losach terenów, które nie mają jeszcze ustalonego sposobu zagospodarowania.

Potrzeba informacji
Niezbędne jest ustalenie kształtu proponowanej inwestycji, szczególnie w odniesieniu do dwóch elementów. Pierwszym z nich jest ogrodzenie terenu - konieczne jest wyjaśnienie, czy może ono przybrać formy nieinwazyjne (np. oznaczenia granic terenu za pomocą roślinności lub kamieni). Drugim elementem jest kwestia losów budynku od strony ulicy Jerozolimskiej.

Transparentnie i czytelnie
Kluczowa jest pełna transparentność procesu inwestycyjnego oraz współpraca z mieszkańcami przy realizacji społecznego nadzoru nad ewentualną inwestycją. Postulaty w tym obszarze dotyczą m.in. podawania informacji w sposób czytelny i przyjazny oraz umożliwienia mieszkańcom i organizacjom społecznym łatwego wglądu we wszelką dokumentację tworzoną przy okazji realizacji inwestycji.

Obawy o wzmożony ruch
Jednym z tematów budzących zaniepokojenie jest wpływ nowej inwestycji na sytuację na okolicznych drogach. Mieszkańcom zależy na zrównoważonej obsłudze komunikacyjnej ruchu turystycznego. Istotne jest nadanie priorytetu istniejącej już komunikacji zbiorowej z obydwu stron planowanej inwestycji. Pojawiły się też nowe propozycje m.in. uruchomienie miejskiej linii autobusowej między KL Plaszow a Fabryką Schindlera, budowa zatoki dla autobusów od strony ul. Henryka Kamieńskiego, nie wytyczanie nowych miejsc postojowych dla samochodów osobowych, oraz promowanie ruchu pieszego.

W debacie w ramach okrągłego stołu - pod hasłem: "Trudne dziedzictwo, dialog, KL Plaszow" - wzięli udział akademicy, przedstawiciele Muzeum KL Plaszow, Komisja Rabiniczna ds. Cmentarzy Żydowskich w Polsce, architekci, socjolog, historyk, kulturoznawca, przedstawiciel krakowskich działaczy społecznych, jak też pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. kultury. Rozmowę moderowali: Katarzyna Grzybowska - członkini Ośrodka Badań nad Kulturami Pamięci i Tadeusz Rudzki z Fundacji Edukacja dla Demokracji.

- Podczas tzw. okrągłego stołu uczestnicy spotkania wymieniali się uwagami, związanymi z budową Muzeum KL Plaszow. Organizatorzy konferencji przedstawili podczas tych obrad uwagi, jakie zebrali od grupy mieszkańców okolic byłego niemieckiego nazistowskiego obozu Plaszow. Do tych uwag odniosły się przedstawicielki Muzeum KL Plaszow. Inni uczestnicy spotkania wnosili swoje uwagi i oceny do dyskusji - przekazuje z kolei Jacek Stawiski z Muzeum KL Plaszow, którego również zapytaliśmy o okrągły stół.

Jak dodaje Stawiski, w czasie konferencji "Zielone Upamiętnianie" przedstawicielki Muzeum KL Plaszow wzięły udział w jednym z paneli "Miejsce pamięci, muzeum, zieleń", prezentując dotychczasowe doświadczenia związane z zabezpieczeniem i planami budowy Muzeum Miejsca Pamięci KL Plaszow. W panelu prezentowano także doświadczenia innych muzeów - Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie, Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem oraz Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach.

Obecnie Muzeum KL Plaszow prowadzi remont Szarego Domu, jedynego zachowanego historycznego budynku byłego niemieckiego nazistowskiego obozu Plaszow. Prace te są związane z wykonaniem hydroizolacji fundamentów oraz remontem istniejącego drenażu opaskowego. Są prowadzone pod nadzorem konserwatorskim i archeologicznym. Po niezbędnym remoncie i dostosowaniu budynku do potrzeb muzealnych, na parterze i w piwnicach powstanie wystawa stała, a na piętrze znajdą się pomieszczenia edukacyjne, ogólnodostępna mediateka i miejsce kontemplacji.

- Scenariusz wystawy w Szarym Domu zakłada, że będzie to miejsce, w którym głos oddany zostanie przede wszystkim świadkom. Przez ich wypowiedzi na temat doświadczeń bycia w obozie odwiedzający zapoznają się z emocjonalną, osobistą stroną historii obozu płaszowskiego - przypomina przedstawiciel tworzonego muzeum.

Muzeum KL Plaszow realizuje projekt, który ma zachować teren poobozowy i zaprezentować losy więźniów i ofiar obozu. W tym celu przygotowane zostaną trasy zwiedzania terenu byłego obozu oraz dwie wystawy stałe: w nowym budynku (Memoriale) oraz w historycznym Szarym Domu. Poza terenem poobozowym, ale w bezpośrednim jego sąsiedztwie od ulicy Kamieńskiego, planowana jest budowa muzealnego budynku Memoriału. Znajdą się w nim wystawa stała oraz infrastruktura zapewniająca funkcjonowanie miejsca pamięci (parking, informacja, kasa, toalety). Konserwacji i adaptacji na potrzeby wystawiennicze zostanie poddany również istniejący na terenie poobozowym budynek historyczny - Szary Dom, który w latach funkcjonowania obozu mieścił obozową administrację oraz areszt.

Gmina Kraków oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeznaczą w sumie do końca 2025 r. po 25 mln zł na realizację inwestycji muzealnej.

Dodajmy, że FestivALT to - jak sam siebie opisuje - międzynarodowy kolektyw złożony z żydowskich artystów, akademików i aktywistów, dla których centralnym punktem odniesienia są współczesne kwestie żydowskie w Polsce. Łącząc teatr, sztuki wizualne interwencje artystyczne, akcje miejskie i rozmowę z publicznością, FestivALT działa na przecięciu sztuki i aktywizmu, rzuca wyzwanie stereotypom i promuje nowe sposoby myślenia.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Michał Pietrzak - Niedźwiedź włamał się po smalec w Dol. Strążyskiej

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Muzeum KL Plaszow - obawy i postulaty. O trudnym dziedzictwie przy okrągłym stole - Gazeta Krakowska

Wróć na dziennikpolski24.pl Dziennik Polski