Na wakacje z "Dziennikiem Polskim"

   STRUMIEŃ - XVII-wieczny dwór został odbudowany po II wojnie światowej (120.).
   KOŃCZYCE MAŁE - XV-wieczny dwór obronny został w XVI w. rozbudowany. Zamek był wielokrotnie modernizowany, stąd można w nim odnaleźć elementy różnych epok - od renesansu, po manieryzm (120.).
   CIESZYN - Po zamku książąt cieszyńskich (XIII/XIV w.), wzniesionym na miejscu drewnianego grodu na Górze Zamkowej, pozostała wieża i kamienna rotunda (119. i 120.).
   DZIĘGIELÓW - Z XV-wiecznego zamku Czelów pozostały jedynie fundamenty i resztki murów. W pobliżu ruin rycerskiej warowni znajdują się pozostałości renesansowej rezydencji Goczalskich z XVII w. Jeszcze dziś oglądać można sporo renesansowych i barokowych detali (120.).
   GRODZIEC - XIV-wieczna warownia - po licznych przebudowych - dotrwała do naszych czasów (120.).
   BIELSKO-BIAŁA - Gotycki zamek na prawym brzegu Białej wybudowali w XV w. książęta cieszyńscy. Po drugiej stronie rzeki znajdowało się Bielsko, najpierw podgrodzie, a od XIII w. miasto. W XVI w. zamek i Bielsko kupili Promnicowie. Nie oszczędzili go w XVII w. Szwedzi. Po XIX-wiecznej przebudowie niewiele już przypomina pierwotne założenie (120.).
   KOBIERNICE - By oglądnąć resztki murów, fragmenty baszt i fosy średniowiecznej warowni - zamku Wołek - trzeba wspiąć się na wzgórze. XIV-wieczną fortecę książąt oświęcimskich, gdy zajęli ją szlachetnie urodzeni rabusie, zniszczyły wojska Kazimierza Jagiellończyka w drugiej połowie XV w. (120.).
   ŁODYGOWICE - Z XVII- -wiecznej siedziby kasztelana krakowskiego pozostały jedynie umocnienia ziemne (120.).
   ŻYWIEC - XV-wieczna warownia była siedzibą Skrzyńskich. Po pożarze odbudowana została w stylu renesansowym (XV w.). Od 1838 r. do 1939 r. władali nią Habsburgowie (120.).
   ZATOR - Z XV-wiecznego gotyckiego zamku książąt zatorskich zachowały się piwnice i ostrołukowe sklepienia na parterze. Po potopie szwedzkim został przebudowany na pałac. W XIX w. stał się budowlą klasycystyczną (110. i 121.).
   SPYTKOWICE - Zamek powstał (XVI w.) na miejscu obronnego dworu. W XVII w. przebudowano go na barokowy pałac (110. i 121.).
   SUCHA BESKIDZKA - Renesansowy zamek Komorowskich wzniesiono - na początku XVII w. - na miejscu dworu obronnego. Władali nim Wielopolscy, Braniccy i Tarnowscy (121.).
   BARWAŁD GÓRNY - W XIV 
wieku na szczycie góry Żar wyrosła kamienna warownia Jana Scholastyka, księcia oświęcimskiego. Za panowania Kazimierza Jagiellończyka zamek Barwałd rozbudowano i umocniono. Oglądać można fragmenty fundamentów, murów, wałów i fosy (121.).
   LANCKORONA - Zdobywając Górę Lanckorońską, można natknąć się na resztki murów, wież i fragment fosy XIV-wiecznej gotyckiej warowni Kazimierza Wielkiego. W przeszłości władali nią Lanckorońscy, Jordanowie, Wolscy, Zebrzydowscy i Czartoryscy. W XVII w. pojawili się na nim Szwedzi, a w XVIII w. konfederaci barscy. Zamek został zburzony w XIX w. (121.).
   SKAWINA - Po XIV-wiecznym zamku Kazimierza Wielkiego, położonym na prawym brzegu Skawiny, pozostały fragmenty muru (121.).
   MYŚLENICE - Z XIV-wiecznej warowni na zboczu Uklejny ocalał fragment wieży. Górską fortecę, gdy zagnieździli się w niej rozbójnicy, zdobyły i zniszczyły wojska Kazimierza Jagiellończyka w XV w. Nie ma natomiast śladu po drugim - XVI-wiecznym - myślenickim zamku (122.).
   WIELICZKA - Warownia Kazimierza Wielkiego powstała (XIII w.), by chronić wielickie dobra. Rezydowali w niej administratorzy żupy solnej. Była także magazynem soli. Wiele razy był przebudowywany. Z gotyckiej warowni dotrwała wieża i fragmenty murów (111. i 122.).
   DOBCZYCE - Nad Rabą oglądać można jeszcze mury, fragment wieży oraz kaplicy XIV-wiecznego zamku Kazimierza Wielkiego. Warto wspomnieć, że w XV w. rezydował tu Jan Długosz. Zniszczony podczas potopu szwedzkiego w XVII w. i wojny północnej w XVIII w. (122.).
   NOWY WIŚNICZ - Gotycką warownię wybudowali Kmitowie w XV w. W stylu barokowym przebudował ją Stanisław Lubomirski (XVI w.). I tę fortecę zdobyli Szwedzi, grabiąc wszystko to, co dało się zabrać. Zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli, płonął, był dewastowany i odbudowywany. Odrestaurowany po II wojnie światowej (122.).
   SZAFLARY - Po XIV-wiecznym niewielkim zamku Kazimierza Wielkiego, zbudowanym na miejscu drewnianej strażnicy, pozostały fragmenty fundamentów (122.).
   NIEDZICA - XIII-wieczna górska forteca nad Dunajcem strzegła granicy i szlaku handlowego z Węgier do Polski. Wybudowana przez Berzeviczów, została rozbudowana - w stylu renesansowym - przez Horvathów (XVI i XVII w.) Zamieszkiwana do II wojny światowej. Zwiedzać można zamek dolny, średni i górny (122.).
   CZORSZTYN - Również ten zamek miał strzec granicy i szlaku handlowego. Wzniesiony został na lewym brzegu Dunajca w XIV w. Bywał w nim Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło, a w XV w. władał nim Zawisza Czarny. Po pożarze w XVIII w. został opuszczony. Zachowało się sporo jego fragmentów, więc jest co zwiedzać (122.).
   KROŚCIENKO - Resztki zamku Pieniny, wzniesionego w XIII w. - według legendy - przez św. Kingę, znajdują się na Górze Zamkowej na szlaku między Sokolicą a Trzema Koronami (122.).
   DĘBNO - Warownia kasztelana krakowskiego powstała w XV w. W następnym stuleciu została rozbudowana w stylu renesansowym, a w XVIII w. miała już wygląd barokowy. Zamek został odrestaurowany po II wojnie światowej (123.).
   MELSZTYN - Z XIV-wiecznej siedziby Spycimira, kasztelana krakowskiego, dotrwały ściany, wieża oraz zarys fosy. Warownią nad Dunajcem władali również Melsztyńscy, Jordanowie, Taszyccy, Tarłowie i Lanckorońscy. Przetrwała szwedzkie oblężenia w XVII w., jednak mocno ucierpiała podczas konfederacji barskiej w XVIII w. (123.).
   CZCHÓW - Strażnica nad Dunajcem strzegła traktu z Krakowa w kierunku Sącza. W XIV w. jej rolę przejął kamienny zamek, który znacznie rozbudował Kazimierz Wielki. Dotrwała wieża, fragmenty murów i fundamenty (123.).
   WYTRZYSZCZKA - XIV-
-wieczny zamek Tropsztyn został zburzony w XVII w. W ubiegłym wieku zaczęto odbudowywać mury (123.).
   ROŻNÓW - Po XIII-wiecznej warowni Gryfitów, wzniesionej na wzgórzu Łaziska, pozostała wieża oraz dawna kaplica. Władali nią także Rożenowie, Zawisza Czarny, Wydżgowie oraz Tarnowscy. Hetman Jan Tarnowski postanowił jednak opuścić starą warownię, by przenieść się do nowej renesansowej rezydencji (XVI w.). Pozostały po niej fragmenty murów, budynek bramny, ludwisarnia oraz bastion (123.).
   GRÓDEK NAD DUNAJCEM - Resztki murów świadczą dziś o czasach świetności XIV-wiecznego zamku Klemensa de Grodek (123.).
   NOWY SĄCZ - Gotycki zamek na Dunajcem wybudował w XIV w. Kazimierz Wielki. Miał strzec szlaku handlowego na Węgry. Goszczono w nim królową Jadwigę oraz Jana Długosza. Po pożarze w XVI w. został odbudowany w stylu renesansowym. Niestety, splądrowali go Szwedzi w XVII w. Oglądać można renesansową wieżę oraz fragmenty fundamentów (123.).
   RYTRO - Po XIII-wiecznej warowni nad Popradem, rozbudowanej przez Kazimierza Wielkiego, pozostały fragmenty murów i wieży oraz fosy (123.).
   BIECZ - XIV-wieczna warownia miała być - według legendy - siedzibą królowej Jadwigi. W XV w. została zburzona przez Kazimierza Jagiellończyka (124.).
   CZUDEC - By obejrzeć resztki XIV-wiecznego zamkowego muru, należy wspiąć się na Zamczysko (124.).
   KRAJOWICE - Z XIV-wiecznego zamku Golesz zostały jedynie fragmenty murów, wałów oraz fos. W XIV w. władali nim tynieccy benedyktyni. Zburzony został przez Rakoczego w XVII w. (124.).
   ŻMIGRÓD STARY - Po zamku nad Wisłoką (XIII/XIV w.) zachowały się bardzo skromne ślady (124.).
   ODRZYKOŃ - Fundatorem gotyckiego zamku był Kazimierz Wielki (XIV w.). Zamek Kamieniec zasłynął z XVII-wiecznego sporu pomiędzy Firlejami (właściciele zamku średniego) a Skotnickimi (na zamku wysokim), który uwiecznił Aleksander Fredro w "Zemście". Fortecę zniszczyły najpierw wojska szwedzkie, a następnie węgierskie. Zachowały się spore fragmenty zamku (124.).
   ZBOISKA - XIV-wieczną fortecę zburzyły wojska Rakoczego. Dotrwały - w ogrodzie sióstr Służebniczek - jedynie fragmenty umocnień (125.).
   SANOK - Zamek wzniesiono na rozkaz Kazimierza Wielkiego w XIV w. W XIX w. został częściowo rozebrany. Oglądać można jeden z budynków, fragmenty muru i fosy (125.).
   ZAŁUŻ - Po XIV-wiecznej warowni Kmitów (zamek Sobień), zniszczonej w XV w. przez wojska węgierskie, pozostały niewielkie fragmenty murów (125.).
   LESKO - Również Kmitowie przyczynili się do powstania warowni na brzegu Sanu (XVI w.). Po pożarach w XVIII w. zamek zamienił się w klasycystyczny pałac. Odbudowany po II wojnie światowej (125.).
   DĄBRÓWKA STARZEŃSKA - I ten zamek wybudowali Kmitowie w XVI w. Potem władali nim Stadniccy, Czartoryscy, Ogińscy, Podolscy i Starzeńscy (do 1945 r.). Pod koniec II wojny światowej został splądrowany przez UPA. Pozostały fragmenty dwóch skrzydeł oraz dwóch narożnych baszt (125.).
   DUBIECKO - Zamek wznieśli Stadniccy w XV w. W XVI w. jest już w rękach Krasickich (tu urodził się Ignacy Krasicki). W XVIII r. zamieniony w reprezentacyjną barokową rezydencję, potem w klasycystyczny pałac. Dotrwał do naszych czasów (125.).
Opr. DMA