Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Najgodniejsi pisarze

Paweł Stachnik
29 września 1933. Powstaje Polska Akademia Literatury. Jej pomysłodawcą był Stefan Żeromski. PAL miał się opiekować życiem literackim.

W lutym 1918 r. Stefan Żeromski napisał artykuł zatytułowany „Projekt Akademii Literatury Polskiej”. Postulował w nim powołanie państwowej (jasne dla niego było, że Polska niebawem powstanie) instytucji, która zajęłaby się opieką nad pisarzami i poetami, ich twórczością i w ogóle życiem literackim.

„Literatura winna zdobyć się na instytucyę czysto literacką - jeśli wolno użyć nieco bombastycznego tytułu - na Akademię Literatury Polskiej. W mojem przekonaniu przemawiają za tą koniecznością trzy względy: 1) sprawa czystości i piękności języka tak bezbronnego i ciężko doświadczonego nawałą prześladowań, jak polski; 2) sprawa rozszerzenia kultury literackiej na warstwy szerokie inteligencyi i ludu; 3) sprawa instancyi i obrony twórczości wolnej” - pisał Żeromski.

Dalej stwierdzał, że Akademia powinna zrzeszyć i reprezentować piszących ze wszystkich dzielnic Polski i emigracji. Zarząd tego ciała powinien składać się z „najgodniejszych pisarzy” i zmieniałby się co rok lub co dwa lata, dla uniknięcia „majoryzacyi kierunków literackich jednych przez drugie”.

Swoją propozycję Żeromski oficjalnie przedstawił na „wszechdzielnicowym” zjeździe pisarzy w 1920 r., a także opublikował w formie książeczki, która miała dwa wydania. Pomysł wywołał długoletnią dyskusję w środowisku. Kolejny projekt powstał w 1926 r. pod auspicjami Straży Piśmiennictwa Polskiego. Przyjęto go w 1929 r. na zjeździe literatów w Poznaniu, głównie w wyniku starań Juliusza Kadena- -Bandrowskiego.

Idea doczekała się realizacji dopiero cztery lata później, już po śmierci Żeromskiego. 29 września 1933 r. Rada Ministrów powołała rozporządzeniem Polską Akademię Literatury. Nowa instytucja miała się zajmować inicjowaniem akcji mających na celu podniesienie poziomu literatury polskiej i opiekę nad literatami, udzielaniem władzom państwowym konsultacji dotyczących nagród, wyróżnień i stypendiów oraz współdziałaniem z rządem w przedsięwzięciach w dziedzinie literatury i sztuki.

Od 1934 r. Akademia zaczęła przyznawać swoje wyróżnienia noszące nazwę Złoty i Srebrny Wawrzyn Akademicki. Wawrzyny można było otrzymać m.in. za wybitną twórczość literacką, działalność w dziedzinie opieki nad piśmiennictwem polskim, wybitną pracę wydawniczą oraz krzewienie czytelnictwa.

Wyróżnienie z formie medalu i dyplomu nadawał minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego na wniosek PAL. Nota bene odznaczony sam pokrywał koszty wykonania obu wymienionych wyżej przedmiotów…

Złoty Wawrzyn za wybitną twórczość literacką otrzymali m.in. Kazimiera Iłłakowiczówna, Jan Lechoń, Kornel Makuszyński, Julian Tuwim, Emil Zegadłowicz i Jarosław Iwaszkiewicz.

Z kolei za zasługi dla dobra literatury polskiej wyróżniono m.in. generałów Felicjana Sławoja-Składkowskiego, Lucjana Żeligowskiego i Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego. Innym cenionym wyróżnieniem przyznawanym przez PAL była Nagroda Młodych dla twórców poniżej 30. roku życia.

Struktura Akademii wzorowana była na Akademii Francuskiej. W jej skład wchodziło 15 dożywotnich członków. Pierwszych siedmiu wybrał i mianował minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, ośmiu pozostałych wybrali akademicy. Prezesem został Wacław Sieroszewski, wiceprezesem Leopold Staff, a sekretarzem generalnym Juliusz Kaden-Bandrowski.

Do pierwszego składu PAL należeli też m.in. Wacław Berent, Zofia Nałkowska, Juliusz Kleiner, Bolesław Leśmian, Karol Hubert Rostworowski i Tadeusz Boy-Żeleński.

Protektorami i członkami honorowymi PAL byli prezydent Ignacy Mościcki i marszałek Józef Piłsudski. Akademia uchodziła za instytucję prorządową i prosanacyjną i z tego względu zwalczana była przez opozycję, zwłaszcza lewicową.

Wiązało się z tym kilka skandali. Propozycję członkowstwa w niej odrzucili Andrzej Strug i Maria Dąbrowska, która dodatkowo w 1937 r. nie przyjęła Złotego Wawrzynu. Z kolei związany z endecją Karol Hubert Rostworowski w tymże 1937 r. demonstracyjnie zrezygnował z członkostwa w PAL w proteście przeciw polityce obozu rządzącego.

Inny kontekst miała natomiast rezygnacja literata i dziennikarza Wincentego Rzymowskiego, któremu pismo „Prosto z Mostu” zarzuciło popełnienie plagiatu. Rzymowski w atmosferze skandalu zrzekł się członkostwa w PAL, a na jego miejsce wszedł w 1937 r. Kornel Makuszyński.

PAL istniała do wybuchu wojny. Po 1945 r. nie została reaktywowana.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na dziennikpolski24.pl Dziennik Polski