Sabała „urodził się w roku 1809 dnia 26 stycznia. Był to typ górala tatrzańskiego hartu tak silnego, upartego i odpornego, że nań nowsze czasy, inne prądy nie miały żadnego wpływu. Każdy przyzna, kto się z ludem góralskim bliżej stykał, że nawet mniej niż przeciętnego górala nie można porównać z ciężkim chłopem równin. Nie jego to wprawdzie zasługa, że jest takim zgrabnym, silnym, zwinnym i wytrzymałym, ale przyczyny wypada szukać w większej części w naturze dzikiej i okrutnej - która go otacza” - pisał Andrzej Stopka Nazimek, folklorysta i działacz Związku Podhalan.
Pod koniec życia Sabała lubił opowiadać ceprom o swych odważnych czynach z młodości, przygrywając na gęślach. Obejść się bez gry i śpiewu wprost nie mógł, „bo go to bardzo ciesyło”. Wyśpiewywał zatem swoje tatrzańskie przygody, na przykład tak:
Oj, Sablicek zbójnicek,
Oj, siekierecka siostra.
Nie jedna dusycka
Przez niom w niebo posła.
Oj, łapali Sabałę,
Oj, po zielonyk bukak,
Ale sa wybronieł,
Miał siekierke w rukak.
Niewielka miejscowość Zakopane, założona w 1578 r. przez ród Gąsieniców, przez wieki egzystowała w cieniu pobliskich Kuźnic czy Poronina. Jej turystyczna kariera zaczęła się wraz z „odkryciem” przez warszawskiego lekarza Tytusa Chałubińskiego. Od lat 70. XIX wieku Zakopane zaczęło się tak dynamicznie rozwijać, że już na początku następnego stulecia nazwano je „letnią stolicą Polski”. Krócej lub dłużej mieszkali tam m.in.: poeci Wincenty Pol, Adam Asnyk, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, laureat literackiej Nagrody Nobla Henryk Sienkiewicz, pisarz Stefan Żeromski i autorka „Roty” Maria Konopnicka. Zaglądali również rodacy, którym udało się zrobić karierę na Zachodzie: wielka aktorka Helena Modrzejewska, światowej sławy pianista Ignacy Paderewski, wybitna fizyk Maria Skłodowska-Curie czy piszący po angielsku Joseph Conrad Korzeniowski.
Co ciekawe, większość wymienionych luminarzy kultury, to przybysze z zaboru rosyjskiego i pruskiego, gdzie zdecydowanie przeważają równiny. Sam Chałubiński pochodził z Mazowsza, Witkiewicz - z Litwy, zaś fundatorzy Muzeum Tatrzańskiego to przeważnie bogaci ziemianie z Ukrainy. Najmniejsze wrażenie robiły Tatry na mieszkańcach Krakowa, którzy widzieli je prawie codziennie na horyzoncie i przez całe wieki nie przejawiali ochoty, by jeździć w góry. Stanisław Wyspiański na przykład, na Podhalu gościł podobno tylko raz i - jak pisze Tadeusz Boy-Żeleński - wcale mu się tam nie spodobało. Nie tylko nie rozumiał, co ludzie w tych Tatrach widzą, ale wręcz uważał, że powinno się je przemalować na jakiś inny kolor.
Jak Chałubiński spotkał Sabałę i co z tego wynikło – szczegóły w listopadowym numerze miesięcznika Nasza Historia. A ponadto na stu stronach m.in.:
Wyścig do niepodległości. Zakopane, Tarnów czy Kraków? Kto był pierwszy?
Piłsudski na wojnie szpiegów. Przyszły Naczelnik Państwa współpracował z wywiadami Japonii i Austro-Węgier, sam był zaś obiektem zainteresowania wywiadów Niemiec i Rosji.
Akt 5 listopada 1916 roku, czyli Polska na licytacji mocarstw.
Polka na carskim tronie. Krakowskie zaślubiny Maryny Mniszchówny z carem Dymitrem Samozwańcem I były huczne, lecz panowanie w Moskwie krótkie.
Kat, który stracił głowę. Upadek szanowanego Antoniego Strzelbickiego.
Oszukać SB. Sposoby, którymi posługiwali się znani opozycjoniści, by zmylić esbeków i milicjantów.
Waffen SS. Legia cudzoziemska III Rzeszy.
Auta, które zmieniły historię. Najważniejsze samochody w dziejach motoryzacji.
W serwisie prasa24.pl można kupić e-wydanie Naszej Historii lub zamówić prenumeratę.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
