Nasza Historia. Jan Matejko - łowca głów

Zabawna jest historia poszukiwań „głowy dla króla” Stefana Batorego na obrazie „Batory pod Pskowem”. Malarz przez pół roku bezskutecznie rozglądał się za odpowiednim kandydatem na modela, aż w końcu go wypatrzył. Idealny okazał się pewien szlachcic, Józef Hasso Agopsowicz - Ormianin, który przybył do Krakowa z pokaźną sumą - ratą za dzierżawę gruntu.

Nie zastał jednak właścicielki ziemi i musiał na nią dłużej zaczekać. Zainstalował się zatem w hotelu, poszedł na mszę do kościoła Mariackiego, a stamtąd podreptał do kawiarni w Sukiennicach.

„Już w bramie kościoła dostrzegłem, że mi się jakiś sucherlawy człowiek w niezwyczajny sposób przypatruje” - tak to zapamiętał Ormianin. Wtedy jeszcze nie wiedział, że „sucherlawym”, który szedł za nim krok w krok, był Jan Matejko. Przybysz, nie znając malarza, podejrzewał, iż jakiś rabuś zwęszył pieniądze i zamierza go okraść. Umykał więc przed Matejką, a po drodze kupił i naładował rewolwer, żeby nastraszyć natręta.

Nie wytrzymał w restauracji, do której Matejko oczywiście także wszedł i znad sąsiedniego stolika pożerał go wzrokiem. Wściekły Ormianin zapytał Matejkę wprost, czego chce. Malarz tymczasem szeptał tylko do siebie: „Co za głowa! Co za wyraz! Jakie zęby! Istny, jedyny Stefan!”. Na koniec przedstawił się, sprawę wyjaśnił i przekonał szlachcica, by pozował mu do obrazu.

Przez kilkanaście lat monopol na role znanych kobiet miała żona Teodora, nazywana Ośką lub Dorą - miłość Jana z zaprzyjaźnionej rodziny Giebułtowskich. Wielkie, piękne oczy, śniadawa cera, zdolności muzyczne, głos... Jest Barbarą Radziwiłłówną na obrazie „Król Zygmunt August z Barbarą”, królową Boną w „Hołdzie pruskim” oraz w „Zawieszeniu dzwonu Zygmunta...”, Zofią Szydłowiecką w „Unii lubelskiej”.

Do obrazu „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem” pozował Matejce zaprzyjaźniony Henryk Levittoux, warszawski lekarz i przyrodnik. Malarz często wybierał modele nie tylko ze względu na charakterystyczne rysy twarzy, ale też silną osobowość.

Polecamy pełen anegdot tekst, ilustrowany portretami Matejkowskich modeli i ich wizerunkami na obrazach mistrza z Krakowa. Ponadto w styczniowym wydaniu miesięcznika Nasza Historia m.in.:

Krakowska szkoła astrologów. Według XV-wiecznych prawideł ułożyliśmy dla Czytelników przepowiednię na 2016 rok.

Zamach na papieża. Bułgarski ślad i moskiewska inspiracja - takie są ustalenia prokuratorów IPN w śledztwie dotyczącym zamachu na Jana Pawła II z 1981 r.

Archiwum Kiszczaka. Czy były szef MSW trzymał w szachu elity III RP i wpływał na polską rzeczywistość długie lata po upadku PRL?

Tajemnica śmierci Rydza-Śmigłego. Były wódz naczelny zmarł w podejrzanych okolicznościach po powrocie do okupowanej Polski.

Wielkie bitwy wyklętych. Trzy największe batalie stoczone przez partyzantkę niepodległościową po zakończeniu II wojny światowej.

ZOMO. Niechlubna historia pałkarzy Gomułki, Gierka i Jaruzelskiego.

Miesięcznik „Nasza Historia” do nabycia w kioskach i salonach prasowych. W serwisie prasa24.pl można kupić e-wydanie lub zamówić prenumeratę.