Niebo na wyciągnięcie ręki

Pomysł na „astronomiczne Niepołomice” narodził się podczas obserwacji nieba prowadzonych na Turbaczu. Niepoło­mi­czanin Zdzisław Słowik pojechał tam po raz pierwszy w 1960 roku. Któregoś dnia – przyglądając się montowaniu postumentu pod dużą lunetę – powiedział: „A to ja wam zbuduję Mount Palomor w Niepołomicach”.

Trzeba tylko chcieć

Animator kultury, instruktor i sędzia sportowy, fotograf, radioamator, miłośnik astronomii. – Ja jestem niespokojnym człowiekiem, proszę pana... Człowiek jest przecież człowiekiem, trzeba czytać, działać, myśleć. Nie ma u mnie momentu żebym nic nie robił. Bo jak śpię, to śpię, jak jem, to jem, a jak pracuję, to pracuję! Skończę pracować – łapię się za radiotechnikę, zmęczy mnie radiotechnika – biorę się za literaturę, czytam. Wie pan, nigdy nie dawały mi spokoju wprost fantastyczne możliwości działania. Przecież na dobrą sprawę wszystko u nas można zrobić, trzeba tylko chcieć – twierdził Zdzisław Słowik w 1973 roku w rozmowie z dziennikarzem „Przekroju” Bronisławem Cie­śla­kiem (reportaż „Astronom z Niepołomic, rzecz o pasji działania”, opublikowany w „Przekroju” nr 1454, 18 lutego 1973 r.)

O tym jak wielki był Zdzisława Słowika zapał do działania, świadczą wydarzenia z 1960 roku. Kiedy wpadł na pomysł budowy w Niepołomicach małego obserwatorium astronomicznego, natychmiast zainteresował projektem krakowski oddział Polskiego Towarzystwa Miłośników Astro­nomii.

I choć podkrakow­skie miasto niezbyt nadawało się na lokalizację takiej placówki (z powodu bliskości Wisły i utrudniających obserwacje mgieł; obserwatoria buduje się zazwyczaj w górach), w czerwcu 1961 r. otrzymał zgodę na powołanie w Niepołomicach Stacji Obserwacyjnej PTMA.

Jej pierwsza siedziba mieściła się w domu Zdzisława Słowika. Jednocześnie szukano terenu pod wzniesienie obiektów dla pasjonatów obserwacji nieba. Łatwo nie było, ale astronom z Niepołomic wierzył, że doprowadzi do powstania w Niepołomicach wspaniałego obserwatorium – na miarę legendarnego obiektu w masywie górskim Palmor Moun­tain w Kalifornii.

Jego marzenia zaczęły się spełniać, gdy trafił do Kazimierza Urba­ński­ego, wtedy dyrektora miejskiej Szkoły Podstawowej nr 1. Ur­bański udostępnił pod obserwatorium część szkolnego ogrodu i stał się gorącym orędownikiem „astronomicznych Niepołomic”. Gdy jesienią 1961 roku zawiązano Społeczny Komitet Budowy Obserwatorium, stanął na jego czele (Zdzisław Słowik został sek­rekarzem zespołu).

Budowa pierwszego pawilonu (z powodu rozsuwanego dachu, zwanego Harwardem) ruszyła we wrześniu 1962 roku. Dwa lata później uroczyście otwarto Stację Obserwacyjną PTMA w Niepołomicach.

Decyzja o rozbudowie astronomicznych obiektów zapadła już wtedy. Jednak na drugi pawilon placówki trzeba było czekać kilkanaście lat – do drugiej połowy lat 70. XX wieku. Zdzisława Słowika pochłaniała wtedy już inna pasja – krótkofalarstwo, ale zawsze znajdował czas, aby doglądać także obserwatorium.

– Mówi się, że sukces ma wielu ojców. Zgodnie z tą sentencją obserwatorium zawdzięcza swe powstanie wielu osobom i niejako „ogólnonarodowemu ruszeniu”. Ktoś jednak musiał być tym, który pierwszy rzucił propozycję. To Zdzisław Słowik. Bez niego nie byłoby astronomii w Niepołomicach – powiedział Tymon Kretschmer z Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego im. Kazimierza Kordy­lewskiego w Niepołomicach podczas jubileuszu 50-lecia placówki.

Rekord na urodziny

Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne zawsze było oblegane przez dzieci i młodzież – a często także dorosłych – pragnących zgłębiać tajniki nieba i gwiazd. – Ale w tym roku mamy frekwencję rekordową: odwiedziło nas już 13 tys. osób – mówi dyrektor MOA Dominik Pasternak.

W 2010 roku przy obserwatorium otwarto planetarium. Teraz powstaje projekt rozbudowy MOA (m.in. o nowe obiekty noclegowe i salę amfiteatralną).

Koncepcja dla inwestycji jest już gotowa. Prace w terenie mają ruszyć za 2-3 lata.

[email protected]