Niezwykła patriotyczna pamiątka: fotograficzne portrety bohaterów powstania styczniowego

To niewielki album z 44 fotografiami wojskowych oraz wybitnych postaci ze świata polityki, nauki, kultury i sztuki. Zdjęcia w większości pochodzą z krakowskiego atelier Walerego Rze­wuskiego, inne powstały w zakładach we Lwowie, Poznaniu, Pradze, Stuttgarcie i Berlinie.

Album niegdyś należał do Adama Sapiehy, polityka, działacza niepodległościowego, przywódcy obozu „białych” w powstaniu styczniowym. Był następnie oddany w depozyt do krakowskiego Muzeum Narodowego, gdzie w magazynie leżał do 2013 roku.

Wtedy odebrał go książę Michał Ksawery Sapieha, spadkobierca Krasiczyna, który w 1945 r. wyjechał z Polski wraz z ojcem i dorosłe życie spędził poza krajem. W nowej sytuacji politycznej postanowił uporządkować rodzinne sprawy, w tym zająć się rodzinnymi pamiątkami. Dzięki dotacji z funduszu ministra kultury album został zakupiony do zbiorów Muzeum Historycznego. – Zdjęcia są bardzo dobrze zachowane – cieszy się Ewa Gaczoł z MHK.

Muzealnicy zwracają uwagę, że z czasu powstania nie posiadamy ujęć z pola walki, zachowały się natomiast wizerunki bohaterów ówczesnych wydarzeń. Bardzo często to fotografie wykonane przed wyruszeniem do powstania, ukazują uczestników insurekcji w pełnym rynsztunku.

W czasie powstania i tuż po jego upadku rozpowszechniano zdjęcia sławnych powstańców. Posiadanie albumu z ich fotografiami było wyrazem patriotyz­mu. – Albumy były wykładane w domu na poczesnym miejscu, by każdy mógł się z nimi zapoznawać – opowiada Ewa Gaczoł.

W albumie, o który wzbogaciły się zbiory Muzeum Historycznego, jest np. fotografia dyktatora powstania styczniowego Mariana Langiewicza. Znalazł się tu też wizerunek jego adiutantki Henryki Pustowójtówny, która była córką Polki i rosyjskiego generała, mocno angażującą się w działalność religijno-patriotyczną. Jej wizerunek w mundurze powstańczym i z bronią powstał już po opuszczeniu powstania, a wykonał go praski fotograf Moritz Ludwig Winter.

W albumie nie zabrakło podobizn uczestników bitwy miechowskiej (17 II 1863) – poległych pod Miechowem ochotników: Emanuela Moszyńskiego, Kazimierza Straszewskiego, Władysława Majewskiego. Byli studentami prawa UJ. Do rzadkich zdjęć należy wizerunek mężczyzny w sukmanie – Wawrzyńca Okraj­czego, wójta Pieskowej Skały, który współpracował z władzami powstania.