Noc nieprzespana

Tylko 1/3 dotkniętych problemem bezsenności zgłasza się do lekarza. Czyżby nie wiedzieli, że można ją leczyć? Oto mały poradnik dla tych, którzy nie potrafią sami sobie poradzić...
   Bezsenność może mieć różny charakter. Można nie móc zasnąć (ponad 40 min oczekiwania na sen), budzić się często w nocy (powyżej 3 razy) lub obudzić się nad ranem i nie móc zasnąć. Ci, którzy często budzą się w nocy, zazwyczaj cierpią na choroby somatyczne lub też bezsenność związaną z alkoholizmem. Budzący się nad ranem to zazwyczaj pacjenci z depresją, a nie mogący zasnąć wieczorem to grupa osób obciążonych stresem lub lękiem.

Może być objawem

   Nader często (w 80-95 proc.) bezsenność nie jest chorobą, lecz jedynie objawem chorobowym - przede wszystkim zaburzeń psychicznych (dystymia, depresja, zaburzenia lękowe, adaptacyjne, pourazowe). Bezsenność organiczna może pojawiać się w przebiegu takich chorób, jak: parkinsonizm, otępienie, astma, choroba wrzodowa, niedokrwienie mięśnia sercowego, refluks żołądkowo-przełykowy i inne. Wreszcie wyróżniamy bezsenność związaną ze stosowaniem leków i używek, m.in. kofeiny, kokainy, alkoholu, amfetaminy, opiatów, leków nasennych.
   Nie tylko pierwotna bezsenność powoduje zarywanie kolejnych nocy. Otóż zdrowemu człowiekowi łóżko i odpoczynek nocny kojarzą się z relaksem i snem, z czymś przyjemnym. U cierpiących na bezsenność już po kilku nieprzespanych nocach łóżko zaczyna być miejscem pełnego udręki czekania, walki ze sobą, zmęczeniem.

Higiena snu

   Należy chodzić spać i wstawać o stałej porze (czemu na przykład nie sprzyja praca zmianowa). Należy też powstrzymywać się od drzemek w dzień. Szczególnie ważny jest rytuał snu - powtarzające się czynności, które mają wywoływać skojarzenie ze snem, a również uspokoić, wyciszyć; będzie to ścielenie łóżka, kąpiel, może wypicie szklanki wody, a może wieczorna modlitwa. Absolutnie należy się powstrzymać od picia kawy i innych napojów z kofeiną (cola) i to nie tylko wieczorem, ale przez dzień cały. Niektóre osoby wyjątkowo długo utrzymują wysokie stężenie kofeiny w organizmie, nawet do 11 godzin (czyli kawa wypita w południe działałaby jeszcze o 23.00!). Podobnie należy sobie narzucić abstynencję od nikotyny i alkoholu. Trzeba unikać wieczorem wysiłku fizycznego i zadbać o odpowiednią temperaturę w sypialni, sprzyjającą zasypianiu (indywidualnie).
   Nieco większym reżimem, pomagającym w bezsenności, jest technika kontroli bodźców. Kłaść się należy do łóżka wyłącznie wtedy, gdy jest się śpiącym, natomiast budzik rano powinien dzwonić zawsze o tej samej godzinie, niezależnie od długości snu. Podobnie nie należy spać w dzień. Nie wolno w łóżku czytać, jeść ani oglądać TV! Jeśli mimo uczucia senności pacjent nie może wieczorem zasnąć, po 10 min leżenia trzeba wstać, wyjść z sypialni i wrócić wtedy dopiero, gdy wróci i senność.

Skuteczna interwencja

   Ograniczenia, czyli deprywacji snu, można dokonać na dwa sposoby. Po pierwsze, staramy się określić, ile czasu trwał nasz sen tej nocy. Zazwyczaj będzie to ocena zaniżona, godziny oczekiwania na sen dłużą się i przy takiej ocenie podaje się sen jako krótszy niż w rzeczywistości. Tym niemniej, oceniona długość snu zeszłej nocy (np. 4 h) obowiązuje nas na noc następną - tyle mamy spać, a potem wstać i nie drzemać w dzień. Stąd kolejnej nocy delikwent chrapie bezlitośnie!
   Innym sposobem deprywacji snu jest po prostu czuwanie całą noc. Zazwyczaj po takiej "kuracji" kolejna noc jest przespana ze zmęczenia. A to, jak wiemy, hamuje mechanizm błędnego koła, za to wzmacnia pozytywne skojarzenia związane z odpoczynkiem nocnym.

Leki

   Chorzy z krótkotrwałym zaburzeniem snu zwykle są nieleczeni, natomiast ci z przewlekłą bezsennością przyjmują leki, co nie tylko nie pomaga, ale powoduje uzależnienie i pogorszenie dolegliwości (tzw. bezsenność z odbicia). Leki nasenne można przyjmować maksimum 4-6 tygodni, i służą one do leczenia bezsenności przygodnej lub krótkotrwałej. Dlatego przychodząc do lekarza i prosząc o coś na sen, opowiedzmy mu też w szczegółach o schorzeniu. Preparaty farmakologiczne dzielą się na: leki starej generacji - benzodiazepiny (np. Valdispert) i nowej generacji (Stilnox, Imovane). Leki te stosuje się w bezsenności przygodnej i krótkotrwałej; ich dłuższe zażywanie (kilka tygodni) wywołuje tolerancję na lek, objawem czego może być przedwczesne poranne wstawanie czy przebudzenia w nocy. Pacjenci wówczas zazwyczaj samodzielnie decydują się zwiększyć dawkę leku: nic bardziej błędnego! Uniknąć rozwinięcia tolerancji na lek można zażywając niewielkie dawki albo nie częściej niż cztery razy na tydzień. Natomiast w przypadku nadal dokuczającej bezsenności stosujemy leki z grupy przeciwdepresyjnych.
Dorota Łucja Jarczewska