Nowe gatunki muzyczne
„Noise” to po angielsku „hałas”. Czym charakteryzuje się muzyka określana tym terminem? Jest antymelodyjna, atonalna, kakofoniczna, oparta na dysonansach, przesterach i innych deformacjach dźwięku. Może być tworzona przy pomocy akustycznych i elektronicznych instrumentów, ale również zwykłych przedmiotów – nie mających w założeniu być źródłem dźwięku.
Noise jako gatunek muzyczny pojawił się w 1913 roku. Wtedy to włoski futurysta, Luigi Russolo, opublikował manifest „The Art Of Noises”, w którym stwierdził, że dotychczasowe formy muzyczne wyczerpały się w obliczu rewolucji przemysłowej, a ich przyszłym odpowiednikiem będzie muzyka hałasu, idealna na nowe czasy. Russolo skonstruował specjalną maszynę, która miała generować takie właśnie dźwięki - Intonarumori. Kiedy zaprezentował je podczas pierwszego koncertu w 1917 roku, publiczność oszalała – wdarła się na scenę i zniszczyła część instrumentu. Russolo nie był tym zdziwiony – jak przewidział w swym manifeście, muzyka hałasu miała mieć właśnie radykalny wpływ na ludzi, a nawet więcej, wywoływać społeczne i polityczne przemiany.
Kontynuatorem radykalnej myśli włoskiego futurysty okazał się słynny dadaista – Marcel Duchamp. Jedna z jego rzeźb określanych mianem „ready-mades” nosiła nazwę „With Hidden Noise (A Bruit Secret)” i była w rzeczywistości maszyną do generowania muzyki hałasu.
Nie próżnowali również surrealiści – oto w 1917 roku Jean Cocteau wystawił w Paryżu spektakl „Parade”, w którym wykorzystano fortepianową muzykę Erica Satie, uzupełnioną dźwiękami wydawanymi przez dynamo, silnik parowy, syreny portowe, maszyny do pisania i automat do nadawania alfabetu Morse`a. Ponieważ publiczność nad Sekwaną okazała się bardziej otwarta niż we Włoszech, wkrótce pojawili się następni artyści tworzący muzykę z niemuzycznych dźwięków.
W 1931 roku francuski kompozytor Edward Varese opublikował kompozycję „Ionisations”, do stworzenia której wykorzystał trzynaście gramofonów, emitujących dźwięki powstałe w wyniku odtwarzania płyt winylowych na różnych prędkościach i od tyłu. Mało tego - uzupełnił to partiami 37-iu instrumentów perkusyjnych, dwoma syrenami i odtwarzanym z taśmy... rykiem lwa. Utwór wzbudził ogromny entuzjazm Johna Cage`a, amerykańskiego kompozytora, który napisał w recenzji, że Varese „uchwycił ducha muzyki współczesnej”. Osiem lat później sam Cage sięgnął po niemuzyczne dźwięki – najważniejszym z nich okazał się szum radiowy, dobiegający z odbiornika podczas szukania stacji. Kilka dekad później stanie się on głównym elementem elektronicznego noise`u. Konkretnym śladem podniesienia rangi hałasu do poziomu muzyki, okazał się cykl utworów Cage`a pod tytułem „Imaginary Landscape”.
Lata powojenne przyniosły coraz szersze wykorzystanie „dźwięków znalezionych” w kompozycjach twórców muzyki współczesnej – Pierre`a Bouleza, Pierre`a Schaeffera, Karlheinza Stockhausena, Pierre`a Henry`ego, Iannisa Xenakisa i La Monte Younga. Noise stał się ważnym elementem nowych gatunków – serializmu i muzyki konkretnej.
Niezwykle ważnym momentem w rozwoju awangardowej estetyki okazało się słuchowisko radiowe zrealziowane przez teatralnego reformatora – Antonina Artaud. Pod tytułem „Pour En Finir Avec Le Jugement De Dieu” ukrywała się godzinna orgia hałasów – dzikich dźwięków ksylofonu zmiksowanych z perkusyjnym łomotem, ludzkimi krzykami, szlochami i glosolalią (mówieniem w językach). Co ważne – jak cała twórczość Artauda, słuchowisko miało wyraźnie obrazoburczy charakter. Również ten element stanie się w przyszłości ważnym wyznacznikiem współczesnego noise`u.
Na początku lat 60. muzyką hałasu zainteresowali się Japończycy. Sześciu młodych muzyków powołało wtedy do życia formację Group Ongaku, która zarejestrowała dwie taśmy, na których połączono dźwięki tradycyjnych dalekowschodnich instrumentów z odgłosami odkurzacza, szumiącego radia, tłuczonych naczyń i uderzeń młotem o puste beczki z olejem. Ich działania były niezwykle istotne dla rozwoju gatunku – bo to właśnie Japonia stanie się w przyszłości jego „matecznikiem”.
Paweł Gzyl
Posłuchaj:
www.myspace.com/pierreschaeffer**
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
