Nos do kompozycji

Maria Włodkowska- -Banaś

W_arszawska Fabryka Substancji Zapachowych Pollena Aroma to jedno z nielicznych w Polsce miejsc, w których rodzą się zapachy. Wytwarzane tu kompozycje stosuje chemia gospodarcza, kosmetyczna oraz przemysł spożywczy.
Po przekroczeniu drzwi kręci się w głowie. Różnorodność i moc dobiegających zewsząd woni jest prawie nie do zniesienia. - _Proszę się nie martwić, zachwilę nos przywyknie, azapachy przestaną być aż tak agresywne -___uspokaja perfumiarz Monika Kaleta. Ma rację - kiedy opuszcza się Aromę, praktycznie nic się już nie czuje.
Stanowisko pracy perfumiarza otacza niezliczona ilość buteleczek nazywanych "organami". - _To podstawowy sprzęt naszej pracy - wyjaśnia pani Monika. - W"organach" _z_najdują się składniki naturalne isyntetyczne. Widzimy tutaj, a____są to najczęściej używane substancje, około 500 buteleczek.
W szafach i szufladach spoczywa jeszcze kilkaset innych.
Substancja może różnie pachnieć w zależności od stężenia. Ambra, tak delikatna w perfumach, stężona i wtarta w palce utrzymywała się na nich jeszcze następnego dnia, pomimo wielokrotnego mycia rąk.
Albo inny ciekawy składnik, tak zwany konkret irysa. Przepiękny, ale bardzo drogi, uzyskiwany z kłączy irysa. Jego produkcja trwa aż trzy lata. - Kiedyś używano wyłącznie składników naturalnych. Ich podstawową wadą jest wysoka cena oraz zmiany zapachu wzależności odwarunków klimatycznych. Wjednym roku było cieplej, winnym chłodniej, więc jakość zapachowa olejków była różna. Spróbowano zatem wprowadzić składniki tańsze, syntetyczne. Mają one także inną zaletę -mogą doskonale modyfikować kompozycję. Jednak nic nie da takiego efektu jak naprzykład naturalny absolut jaśminu - mówi Monika Kaleta.
Są jeszcze inne powody, dla których dzisiaj sięga się po syntetyki. Wprowadzenie naturalnego składnika, np. o zapachu czekoladowo-kawowym, nadaje produktowi dodatkową właściwość, czyli kolor. A jeśli klient życzy sobie śnieżnobiałego kremu o takim właśnie zapachu? Wtedy pomóc mogą jedynie składniki sztuczne. Dzisiejsza kompozycja jest zatem najczęściej mieszaniną składników naturalnych oraz syntetycznych.
- Perfumiarz tworzy kompozycję odpodstaw. Potem, wedle określonej receptury, miesza ją laborant. Zanim to jednak nastąpi, perfumiarz, metodą prób ibłędów, wymyśla nowy zapach. Wnaszej fabryce najczęściej tworzymy kompozycje nakonkretne zamówienie. Kiedy naprzykład zwraca się donas klient zprośbą ozapach truskawkowy dopłynu donaczyń, perfumiarze zaczynają pracę odtak zwanego przewąchania składników. Muszą przypomnieć sobie, które znich tworzą lub mogą tworzyć zapach truskawkowy. Perfumeria jest specyficzną dziedziną sztuki, wktórej nie ma sztywnych reguł, nie istnieją żadne przepisy. Każdy perfumiarz odkrywa swoje własne układy, wypracowuje własny styl. Stąd różnice iróżne zapachy truskawkowe -___opowiada Monika Kaleta. -Poprzewąchaniu zastanawiamy się, który składnik jest bardziej lub mniej charakterystyczny, który nada naprzykład efekt czerwonej truskawki, aktóry soczystości. Później pozostaje już tylko spisanie receptury irozpoczyna się mieszanie oraz sprawdzanie efektu._
Żadnej kompozycji nie udaje się stworzyć od pierwszego razu. Bywa, że przy szczególnie trudnych zestawieniach próby powtarzane są stokrotnie. W przypadku kompozycji do perfum czy wód toaletowych tworzenie receptury może trwać nawet kilka lat.
Skoro tworzenie zapachu jest ciężką i długotrwała pracą, czy nie prościej byłoby po prostu uzyskać aromat z jego naturalnego źródła, na przykład wyciskając truskawki?
- _Zniektórych owoców, kwiatów iinnych surowców naturalnych poprostu nie da się uzyskać zapachu. Truskawka nie ma naturalnego olejku zapachowego. Jej zapach możemy oddać, jedynie komponując mieszaninę wielu składników syntetycznych, naprzykład aldehydu poziomkowego inaturalnych -olejku geraniowego. Podobnie postępujemy wprzypadku innych owoców. Stąd naprzykład płyn dokąpieli ozapachu jabłkowym różnych firm nigdy nie będzie identyczny. Może pachnieć championem, koksą, jabłkiem zielonym, dojrzałym, przejrzałym itp. Wszystko zależy odautora kompozycji lub klienta, który kompozycję zamówił.
Niektóre z pięknych, znanych nam zapachów powstają ze zdecydowanie niepięknych składników. Czasami wręcz szokujących. - _Naprzykład cybet, należący dorodziny zapachów zwierzęcych, pachnie, a_raczej śmierdzi, fekaliami. Tymczasem dodaje się go, by uzyskać naturalny efekt konwalii -śmieje się pani Monika.
"Fekaliowe" konwalie w efekcie pachną przyjemnie. Czasami jednak zamawiane kompozycje mają po prostu śmierdzieć. I to nie do wytrzymania! - _Tworzyliśmy naprawdę sporo dziwnych kompozycji zapachowych - zdradza Monika Kaleta. - Mnie zapadły wpamięć produkty doodstraszania zwierząt. Napoczątek mieliśmy stworzyć kompozycję odstraszającą psy ikoty. Później zaczęły się bardziej egzotyczne zlecenia -odstraszacze jeleni lub dzików. Podjęliśmy też próbę stworzenia smrodu, który odstraszałby niepowołane osoby odwchodzenia do____kanalizacji.
Przez pewien okres dziwne zapachy wykorzystywane były także w perfumerii. Nawet najwięksi kreatorzy perfum dodawali do nich wonie spalin lub benzyny. Jednak, choć stawały się prawdziwym hitem, dziś należą już raczej do produktów niszowych.
- Obecnie trudno wyznaczyć jeden obowiązujący trend wperfumerii. Kiedyś był on bardziej wyrazisty. Teraz każda firma próbuje znaleźć własny sposób nasukces. Można powiedzieć, że modne są zapachy związane znaturą, delikatne, wodniste. Odchodzi się odzapachów czysto chemicznych, ostrych. Każdy jednak wybiera dla siebie coś innego. To chyba efekt wielości kreacji zapachowych na____rynku. Kiedyś pojawiały się rzadziej, dziś niemal codziennie wypuszczane są nowe perfumy lub wody toaletowe.
Indywidualni klienci stanowią specjalną grupę osób korzystających z usług nosów z Aromy. Zwracają się oni z prośbą o stworzenie dla nich unikatowych, niepowtarzalnych perfum. - Nie są to żadne gwiazdy, które mają sygnować perfumy swoim nazwiskiem. To poprostu zwyczajni ludzie, pragnący zrobić sobie nieco bardziej ekscentryczny prezent. Komponowanie takiego zapachu rozpoczynamy odpoznania naszego zleceniodawcy. Poddajemy go testom psychologicznym, pytamy, co się mu podoba, jaki ma temperament, jaki styl życia prowadzi. Bada się również jego pot, aby zapach był kompatybilny zorganizmem. Istotne są także używane dotychczas kreacje zapachowe, ulubione wonie kwiatów. Następnie przystępujemy dopracy. Przygotowujemy próbki iwysyłamy dooceny. Efektem są perfumy, naktóre klient ma wyłączność. Oczywiście ich receptura zostaje zapisana wnaszej bazie. Nikomu, poza tą osobą, ta kreacja nie może być zaoferowana, chyba że pisemnie wyrazi na to zgodę.
Podobno takich zamawiających jest całkiem sporo. Nic dziwnego, cena usługi - 600 zł - to niezbyt wygórowana kwota za spełnienie marzeń o niepowtarzalności. Zwłaszcza dla pań.
Monika Kaleta też ma swoje ulubione zapachy, choć przyznaje, że jej, jako perfumiarzowi, trudno je oceniać. - Patrzymy nanie inaczej. Jedna zpań, która przepracowała unas długie lata, powiedziała, że dopiero naemeryturze może cieszyć się zapachem perfum. Pracując tutaj, nie używamy ich. Wogóle nie stosujemy kosmetyków omocnych zapachach, bo przeszkadzałyby nam w____pracy - mówi, ale dodaje, że najbardziej lubi nuty konwaliowe. Z dzieciństwa natomiast przechowuje w pamięci zapach herbacianej róży z przydomowego ogródka babci.
- Perfumiarz musi chłonąć zapachy, wąchać naturę. Uważam, że ludzie zbyt mało odbierają świat zapomocą węchu. Być może dlatego, że teraz wszystko jest perfumowane, przestajemy zwracać uwagę nawiele subtelnych i____delikatnych zapachów.
Inne, naturalne, zapamiętane z dawnych lat, trudno dziś gdziekolwiek odnaleźć. Kto dziś pamięta, jak pachnie świeżo skoszona trawa, suche siano, ciasto wyrabiane na drożdżowym zaczynie?
- Charakterystyczne, że teraz nie pachną nawet kupowane wkwiaciarni kwiaty. Naukowcy odkryli bowiem, że kwiat, który wydziela piękną woń, jest nietrwały. Dlatego wiele odmian zostało genetycznie pozbawianych zapachów, poto, by dłużej cieszyły oko.
-Perfumiarze iaromaciarze, naco dzień zajmujący się manipulowaniem zapachem ismakiem, muszą wyróżniać się specyficznymi predyspozycjami. Najczęściej osoby, które tu pracują, nie używają nawet olejków do____ciast. Zapach jest już wtedy dla nich zbyt intensywny.
Perfumiarz jest równocześnie artystą i rzemieślnikem. Oprócz wrodzonych predyspozycji fizjologicznych musi posiadać także solidną wiedzę z zakresu chemii i fizyki. - Przydzisiejszym postępie technologicznym nie moglibyśmy pracować bez wykształcenia chemicznego. Wiadomość, że składnik jest estrem, ketonem czy aldehydem stanowi dla nas wskazówkę, dojakiego produktu możemy go zastosować - zdradza tajniki zawodu Monika Kaleta.
Głównym narzędziem jej pracy jest pamięć zapachowa. Buduje się ją podczas długiej nauki w szkole perfumeryjnej. Firma Pollena Aroma jako jedyna w Polsce posiada pełne zaplecze techniczno-laboratoryjne pozwalające na szkolenie adeptów sztuki perfumeryjnej. Metodę szkolenia oparto na najstarszej, i jak dotąd najlepszej, francuskiej szkole Jeana Carlesa, odpowiadającej relacji mistrz - uczeń. Podstawowym elementem jest uczenie się poszczególnych składników, zapamiętywanie ich.
Jak mówi pani Monika, na rozgrzewkę do zapamiętania w trzy miesiące dostaje się pięćdziesiąt zapachów. - To naprawdę niewiele - przekonuje. - Równie ważne jest posiadanie odpowiednich skojarzeń, niezbędnych przytworzeniu kompozycji, gdyż to dzięki tej umiejętności można odpowiednio dobrać składniki dokompozycji. Perfumiarz musi czuć zapach w____wyobraźni.
W swej karierze zawodowej stworzyła już kilkaset różnych kompozycji. Pracowała nie tylko z ulubionymi składnikami, ale też ze znienawidzoną przez siebie wanilią. - Liczy się tylko to, że sprostałam zadaniu. Czasami zdarza mi się kupić produkt tylko dlatego, że to ja nadałam mu zapach. Cieszy mnie, gdy się podoba.