Nowelizacje Prawa autorskiego wzbogacą kulturę i... wydawców

"Mała nowelizacja" polega przede wszystkim na wydłużeniu z 50 do 70 lat ochrony praw do artystycznych wykonań utrwalonych na fonogramach oraz fonogramów.

- Do wprowadzenia zmian w prawie w tym zakresie Polska zobowiązana była przyjętą we wrześniu 2011 r. Dyrektywą Parlamentu Europejskiego. Mieliśmy dwa lata na implementację zapisów dyrektywy. Przygotowanie zmian zajęło co prawda niemal dwa lata dłużej, ale cieszymy się, że ostatecznie się udało - mówi Marek Staszewski, pełnomocnik Związku Producentów Audio Video.

Celem tych zmian ma być zapewnienie wykonawcom korzyści z ich pracy przez całe życie, których obecnie nie osiągają, zwłaszcza jeśli rozpoczęli karierę w młodym wieku. Czy tak będzie rzeczywiście?

- Wydłużenie okresu ochrony dla nagrań przedstawiane jest jako dobre dla artystów, ale tak naprawdę zyskają wydawcy. Będą mogli latami spieniężać stare nagrania, co raczej nie stanie się zachętą do inwestowania w młode talenty. Jeśli natomiast nagrania nie będą spieniężane, to istnieje ryzyko, że wypadną one z obiegu kulturowego. Nie będzie się można nimi swobodnie dzielić - tłumaczy Marcin Maj, specjalista od Prawa autorskiego z serwisu Dziennik Internautów.

Dziennikarz podaje prosty przykład. Zmarły niedawno Joe Cocker dożył 70 lat. W roku 2013 występował w Kolonii i ten koncert został nagrany. Prawa do tych nagrań będą chronione przez następne 70 lat. Cocker musiałby żyć niemal 139 lat, by w pełni skorzystać z wydłużonego okresu ochrony do nagrania.

- Nowelizacja zmniejsza dysproporcje w ochronie prawnej przysługującej twórcom oraz tej, oferowanej producentom i wykonawcom. Poprawia pozycję Polski na rynkach światowych, gdzie okres ochrony artystów i producentów waha się od 70 do 95 lat. Dodatkowo stwarza szanse na digitalizację starszych nagrań i nadawanie im nowego życia w internecie - broni zmian Marek Staszewski.

Zdaniem ZPAV-u dzięki zmianom w prawie wykonawcy będą mogli czerpać korzyści ze swojej własności przez całe życie.
- Pełna ocena nowelizacji nie jest jednak możliwa przed wprowadzeniem rozporządzeń wykonawczych, które w sposób szczegółowy będą regulowały zasady funkcjonowania wprowadzonych mechanizmów - zastrzega Jarosław Kamiński ze związku artystów wykonawców STOART.

"Duża nowelizacja" Prawa autorskiego doprecyzowuje przepisy dotyczące "dzieł osieroconych" (utworów, które są chronione Prawem autorskim, ale nie można odnaleźć ich twórców lub spadkobierców). Od teraz można z nich bezpłatnie korzystać w celu realizacji zadań szkół, bibliotek, archiwów i muzeów. To wzbogaci naszą kulturę. - Dzięki eksploatacji dawnych, a wciąż popularnych nagrań, wytwórnie zachowają z kolei większą swobodę związaną z pozyskiwaniem środków na bieżące projekty - podkreśla Staszewski.

Zmiany w Prawie autorskim w dużym stopniu dotyczą również działalności bibliotek. Dają one im możliwość wykonywania cyfrowych kopii zbiorów w celu ich konserwacji lub uzupełnienia. Nowelizacja wprowadza także wynagrodzenie za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne. Będą one wypłacane ze środków Funduszu Promocji Kultury. Ich beneficjentami mają być twórcy utworów w języku polskim, tłumacze na język polski oraz wydawcy. Wysokość wynagrodzeń będzie uzależniona od liczby wypożyczeń.

Zmieniono też prawo dotyczące cytatu, pozwalając na cytowanie w całości utworów plastycznych oraz fotograficznych. Ponadto każdy będzie mógł korzystać w "rozsądnym zakresie" z przemówień publicznych, rozpraw, wykładów i kazań.
- Przepisy nie są jasne i przykładowo biblioteki bywają pozywane za to, że wykorzystały na zaproszeniach na bezpłatną imprezę zdjęcie wzięte z Google. Są twórcy, którzy potrafią żądać od bibliotek kilkunastu tysięcy złotych za nic nie- znaczące naruszenie. Istnieje potrzeba dalszego doprecyzowania prawa, by pracownicy instytucji oświatowych byli bezpieczni - puentuje Maj.