Nowy gmach Jagiellonki

Za początek istnienia uczelnianej biblioteki UJ przyjmuje się moment powstania Akademii Krakowskiej, czyli 1364 r. Do dzisiejszych czasów zachowały się z tego pierwszego okresu uniwersytetu dwie księgi.

Później pochodzące z darów profesorów i wychowanków dzieła gromadzone były przy poszczególnych wydziałach, kolegiach i bursach studenckich. Największy ich zbiór znajdował się w Collegium Maius. Tam też na przełomie XV i XVI w. osobne pomieszczenie, zwane dzisiaj Salą Obiedzińskiego (od nazwiska profesora - pomysłodawcy), uzyskała uczelniana biblioteka. Aż do 1940 r. budynek Collegium Maius był główną siedzibą Biblioteki Jagiellońskiej.

W okresie międzywojennym sytuacja BJ była trudna. Zbiory nie mieściły się w Collegium Maius, a warunki panujące w starych pomieszczeniach nie wpływały dobrze na zbiory. Krakowska prasa alarmowała, iż Biblioteka Jagiellońska „znajduje się dzisiaj w opłakanym stanie, że księgi gniją, a brak pieniędzy nie pozwala na nowe nabytki. W naszych oczach rujnuje się wielowiekowa zdobycz kultury”.

Już w połowie lat 20. pod wpływem nalegań ówczesnego dyrektora BJ, Edwarda Kuntzego, zapadła decyzja o zbudowaniu przy ul. Mickiewicza zupełnie nowego, nowoczesnego gmachu dla książnicy. Jego projekt przygotował znany krakowski architekt Wacław Krzyżanowski (twórca m.in. szpitala okulistycznego w Witkowicach, a później nowego gmachu AGH). Biblioteka znaleźć się miała na działce nabytej przez uczelnię od władz miasta.

W sobotę 12 czerwca 1931 r. odbyła się uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego pod nowy budynek biblioteki. Kamień poświęcił bp Adam Stefan Sapieha w obecności ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego Sławomira Czerwińskiego, reprezentantów władz i świata naukowego. Rzecz odbyła się przy alei Krasińskiego u wylotu ul. Hutniczej. Parcelę, na której miał stanąć nowy gmach obwiedziono masztami z flagami państwowymi i miejskimi. Prócz ministra Czerwińskiego obecni byli także wojewoda krakowski Kwaśniewski, wiceprezydent Krakowa Wielgus, prezes PAU prof. Kostanecki, rektor UJ Załęski, rektorzy innych krakowskich uczelni, generalicja, prezesi sądu, kolei i poczty, a także projektant Wacław Krzyżanowski.

Przemówienie wygłosił rektor Załęski, a wicedyrektor BJ dr Gielecki odczytał akt erekcyjny, sporządzony na pergaminie i zaopatrzony w podpisy uczestników uroczystości. Następnie położono kamień węgielny, którego poświęcenia dokonał metropolita Adam Stefan Sapieha. Po tym akcie dokonano zamurowania aktu erekcyjnego, wszystkich polskich monet będących w obiegu oraz pięciu dzienników krakowskich, które ukazały się 13 czerwca 1931 r.

Uroczystość zakończyła się przemówieniem bp. Sapiehy, który wyraził życzenie, aby prawo Boże i prawdziwa wiedza panowały w Polsce po wsze czasy, wysuwając odrodzoną Rzeczpospolitą na czoło narodów chrześcijańskich.

Budowa gmachu trwała do 1939 r. Od 1934 r. nadzorował ją główny architekt UJ Stefan Piwowarczyk. Kubatura gmachu wyniosła 64 617 m sześc. Budowa zakończyła się tuż przed wybuchem wojny, a nowy gmach należał do najnowocześniejszych obiektów bibliotecznych w Europie.

Po zajęciu Krakowa przez Niemców postanowili oni przeznaczyć budynek na siedzibę studia radiowego, a potem na kasyno dla urzędników. Wiosną 1940 r. podjęto decyzję o przeniesieniu tam zbiorów bibliotecznych z Collegium Maius. Przeprowadzka trwała od 19 sierpnia do 25 października 1940 r. W miejsce Biblioteki Jagiellońskiej, ale w oparciu o jej księgozbiór i księgozbiory poszczególnych zakładów UJ, Niemcy utworzyli Staatsbibliothek Krakau. Jej dyrektorem został dr Gustav Abb, dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Berlinie.

Pod koniec wojny Niemcy wywieźli do Rzeszy znaczą część zbiorów, skąd zostały rewindykowane dopiero po ustaniu działań wojennych. Nowy gmach był przewidziany na 1,9 mln książek, co wkrótce po wojnie okazało się niewystarczające. W latach 60. w ramach jubileuszu 600-lecia UJ zrealizowano dobudówkę zaprojektowaną przez zespół architektów pod kierunkiem Jerzego Wierzbickiego.

Ostatnia rozbudowa gmachu, polegająca na dobudowaniu nowego skrzydła miała miejsce w 1995 r. jego projekt przygotował zespół pod kierunkiem znanego krakowskiego architekta Romuald Loeglera. Zostało ono otwarte 1 października 2001 r.