Ocalony w Rachwałowicach

Wojenny epizod

W rejonie Proszowic powszechnie znana jest historia Jannie Groenewolda, członka załogi alianckiego liberatora, zestrzelonego przez Niemców nad Ostrowem. Samolot wiózł pomoc dla powstańczej Warszawy. Jedynym członkiem załogi, który przeżył katastrofę, był właśnie Groenewold. Dzięki udzielonej mu pomocy bezpiecznie doczekał końca wojny i po jej zakończeniu wrócił do RPA. Po latach Alianccy Lotnicy zostali patronami Szkoły Podstawowej w Ostrowie.
W swojej monografii "Koszyce 1374-2001" bardzo podobną, choć mniej znaną, historię przypominają Andrzej Bienias i Stanisław Przyszewski. Tym razem do lotniczej katastrofy doszło we wrześniu 1944 roku na polach wsi Kocina niedaleko Nowego Korczyna. Podobnie jak nad Ostrowem strąconym samolotem był liberator SAAF (Południowoafrykańskich Sił Powietrznych) wiozący pomoc warszawskim powstańcom. Podobnie jak w poprzednim przypadku z załogi zdołał się uratować jeden człowiek: 24-letni starszy sierżant Roland Pither z Birmingham. Po uszkodzeniu samolotu zdążył wyskoczyć ze spadochronem i choć został ranny w wyniku ostrzału, zdołał się ukryć. Niemcy wprawdzie po dotarciu na miejsce przeszukali okolicę, ale wśród szczątków trudno było się doliczyć wszystkich członków załogi i sprzętu. Znalezionych lotników pochowali na miejscu.
Roland Pither tymczasem przez dwa tygodnie przebywał w Kocinie, a potem został przewieziony do majątku Ewy Grabowskiej z Rachwałowic. Właścicielka gospodarowała wraz w synem Henrykiem i jego żoną Idalią. Oboje byli członkami Armii Krajowej. Poza tym Idalia Gawrońska znała dobrze język angielski, co ułatwiało wzajemne kontakty. Obecność lotnika nie zwróciła niczyjej uwagi, ponieważ w majątku przebywała już wcześniej grupa osób wysiedlonych przez Niemców.
Gdy po wkroczeniu Armii Czerwonej i objęciu rządów przez władzę ludową państwo Gawrońscy musieli się wyprowadzić z Rachwałowic, wyruszyli do Krakowa, zabierające ze sobą lotnika. Następnie przez Odessę i Kair dotarł do Wielkiej Brytanii. Po zakończeniu wojny uczył matematyki w Brighton i utrzymywał kontakt z rodziną, która dała mu schronienie. _-W1960 roku Idalia Gawrońska, przebywając wAnglii, odwiedziła Rolanda Pithera ijego rodzinę. Wzwiązku zjej odwiedzinami odbyły się wszystkich klasach college'u pogadanki zmłodzieżą szkolną natemat poświęcenia igościnności polskiej, jakiej doznał R. Pither wtragicznej sytuacji wojennej -___piszą A. Bienias i S. Przybyszewski.
Zwłoki pozostałych członków strąconego liberatora zostały po wojnie ekshumowane i pochowane na cmentarzu wojskowym w Krakowie.
(ALG)