Odpowiednia dieta to integralna część terapii

Osoba chora onkologicznie nie musi, a wręcz nie powinna chudnąć. Tymczasem aż 77 proc. respondentów badania przeprowadzonego w kwietniu przez SMG/KRC na zlecenie Nutricii Medycznej uważa, że spadek masy ciała, niedożywienie i wyniszczenie organizmu, to naturalny stan w przypadku choroby nowotworowej.

Skutki uboczne terapii

Rzeczywiście, pacjenci onkologiczni są szczególnie narażeni na problemy z niedożywieniem, ponieważ znakomita większość stosowanych terapii wiąże się z występującymi w trakcie leczenia oraz po ich zakończeniu, problemami z jedzeniem. Pojawiają się liczne objawy niepożądane, takie jak wymioty, nudności, biegunki i bóle, które powodują utratę apetytu. W ustach pojawia się metaliczny, dziwny smak, którego nie można niczym zniwelować. Nic nie smakuje, nie ma się ochoty absolutnie na nic, nawet na łyk wody, chory odczuwa wręcz jadłowstręt. W takiej sytuacji chudnie się momentalnie.

Czasami spożywanie pokarmów jest niemożliwe w wyniku podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego, bądź trudności z połykaniem. W efekcie dostarczenie odpowiedniej ilości składników odżywczych bywa ogromnym problemem. Co więcej, u pacjentów cierpiących na nowotwór wzrasta tempo przemiany materii, co prowadzi do dalszej niezamierzonej utraty masy ciała. Warto też wiedzieć, że niezaplanowane chudnięcie, które nie jest wynikiem konkretnych działań w tym kierunku, to często pierwszy sygnał wskazujący na to, że organizm choruje.

- Tak może reagować nasze ciało na rozwijający się nowotwór - zauważa dr hab. n. med. Stanisław Kłęk, chirurg onkolog, prezes Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu. - Dlatego ważne jest, by niezamierzonej utraty masy ciała nie bagatelizować. O niedożywieniu mówimy wówczas, gdy utrata wagi w ostatnich trzech miesiącach przekracza 10 procent należnej masy ciała człowieka.

Żywienie to też leczenie

Chorzy na nowotwór rzadko koncentrują się na związku pomiędzy stanem odżywienia a jego wpływem na leczenie.

- Może to wynikać ze zbyt niskiego poziomu wiedzy na temat roli, jaką składniki odżywcze pełnią w organizmie - zauważa mgr Iwona Sajór z Instytutu Żywności i Żywienia, ekspert ds. żywienia Centrum Edukacji Zdrowotnej. - Jeśli nie dostarczamy organizmowi wystarczającej ilości węglowodanów i tłuszczów, energia niezbędna do funkcjonowania pozyskiwana jest ze spalania białek. Na początku zużywane są białka wchodzące w skład mięśni, a następnie z innych narządów. Stąd w trakcie rozwoju choroby nowotworowej dochodzi do dużych niedoborów tego składnika i często trzeba je uzupełniać.

Niedożywienie destabilizuje ważne funkcje organizmu, takie jak układy krążenia, nerwowy, czy oddechowy, a także upośledza działanie układu odpornościowego. Konsekwencje to utrata masy ciała, zanik mięśni, pogorszenie sprawności psychoruchowej, zaburzenia trawienia, wchłaniania i perystaltyki jelit. Pacjenci niedożywieni niekiedy nie są w ogóle kwalifikowani do leczenia. Organizm, któremu brakuje odpowiednich składników odżywczych źle bowiem znosi okres terapii i rekonwalescencji, ma mniej sił do walki z chorobą - gorzej goją się rany, częściej też dochodzi do powikłań i infekcji.

- W przypadku takich pacjentów częściej też obserwuje się komplikacje po leczeniu chirurgicznym - dodaje dr Kłęk.

Dlatego każdy pacjent z wykrytym nowotworem powinien zostać objęty edukacją żywieniową. Lepszy stan odżywienia w momencie rozpoczęcia terapii, może przełożyć się na na lepsze efekty i tolerancję leczenia przeciwnowotworowego.

- Niestety pacjenci bardzo często zauważają problem zbyt późno, gdy chudną i rozwija się u nich niedożywienie - zwraca uwagę dietetyczka.

Żywienie medyczne

Jednak w przypadku niemal każdego pacjenta onkologicznego przychodzi taki moment, kiedy nawet starannie opracowana naturalna dieta nie jest w stanie zaspokoić zwiększonego zapotrzebowania na energię, białko i pozostałe składniki odżywcze. Ale nie jest to sytuacja, z którą trzeba się pogodzić - do jadłospisu chorego należy wówczas włączyć żywienie medyczne. Jednak wiedza na ten temat jest niewielka - 66 proc. Polaków przyznało, że nie wie, czym ono jest. Respondenci poproszeni o opisanie definicji żywienia medycznego wskazywali najczęściej ogólnie na dietę (28 proc.), karmienie przez kroplówkę (16 proc.) oraz przez sondę (13 proc.). Kampania „Żywienie medyczne - Twoje posiłki w walce z chorobą”, która właśnie wystartowała, ma więc na celu edukowanie na temat roli specjalistycznego żywienia w chorobie, zwłaszcza onkologicznej oraz edukowanie na temat żywienia medycznego.

- Trzeba uświadomić ludziom, że gdy tradycyjne żywienie okazuje się niewystarczające, należy rozważyć uzupełnienie jadłospisu chorego gotowymi preparatami odżywczymi - komentuje dietetyk Ewa Ceborska- Scheiterbauer z poradni dietetycznej Food& Diet. - Doustne, płynne diety to podstawowa, prosta i najbardziej dostępna forma leczenia żywieniowego. Dostępne są bez recepty i mogą stanowić wsparcie posiłków w szpitalu i w domu. Jest to też ratunek dla pacjentów, którzy w wyniku choroby mają problemy z gryzieniem lub połykaniem.

Eksperci podkreślają, że żywienie medyczne powinno być integralną częścią terapii. Polega na przeprowadzeniu u pacjenta oceny stanu odżywienia i zapotrzebowania na niezbędne substancje odżywcze, a w razie potrzeby podawaniu mu - drogą doustną, dojelitową lub pozajelitową - odpowiednich ilości energii, białka, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych i wody oraz monitorowaniu jego stanu klinicznego.