Ojców. Oszpecony krajobraz w sercu parku narodowego, zabytki w opłakanym stanie. Dyrektor, konserwator i samorząd głowią się jak to naprawić

FLESZ - Będzie wakacyjny boom? Polacy stęsknieni za podróżami

O niszczejących zabytkach w Ojcowie od lat mówią mieszkańcy, turyści, dyrekcja Ojcowskiego Parku Narodowego. Problem nie został rozwiązany, a pojawiają się nowe kłopoty. Krajobraz parku jest niszczony, niektórzy mówią wprost, że jest "zaśmiecany" pstrokatymi, nieprzystającymi do tego miejsca reklamami, na których są ogromnych rozmiarów lody, zapiekanki, gofry i krzykliwe napisy. Ostatnio mieszkańcy, którym zależy na zachowaniu piękna tutejszej przyrody i klimatu wskazują z ubolewaniem na pojawiające się dodatkowo ogromne dmuchane zamki.

Wesołe miasteczka są gdzie indziej. Ludzie zaczynają mylić park narodowy z parkami rozrywki. Skala tego zjawiska jest niepokojąca - powiedziała nam jedna z turystek.

Te problemy były ostatnio poruszane na spotkaniu on-line organizowanym przez Tomasza Gierata, dyrektora Ojcowskiego Parku Narodowego z prof. Zbigniewem Myczkowskim z Katedry Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej, wojewódzkim konserwatorem zabytków dr hab. Moniką Bogdanowską, posłanką Elżbietą Dudą, przedstawicielami samorządów m.in. starostą krakowskim Wojciechem Pałką i burmistrzem Skały Krzysztofem Wójtowiczem.

Propozycje konserwatora zabytków dla Ojcowa

Jednym z konkretnych wniosków jest pomysł utworzenia parku kulturowego. To propozycja małopolskiego konserwatora zabytków dr hab. Moniki Bogdanowskiej, która należy do Rady Naukowej OPN.

Już dwa lata temu, podczas spotkania z przedstawicielami gminy Skała zaproponowałam utworzenie parku kulturowego powiązanego z obszarem dawnego ojcowskiego uzdrowiska. Niestety, władze gminy nie zdecydowały się na podjęcie takiej uchwały. 17 maja, po wysłuchaniu prezentacji pana dyrektora OPN Tomasza Gierata na temat dramatycznej sytuacji przestrzennej Ojcowa, ponowiłam ten postulat - jako jedyny sposób na uporządkowanie przestrzeni oraz właściwe nią gospodarowanie. Park kulturowy pozwala na pełną partycypację społeczną, a równocześnie daje miejsca na dojście do konsensusu między stronami - komentuje dla nas konserwator Monika Bogdanowska.

Zaznacza, że udział konserwatora ma w tej procedurze charakter opiniodawczy. - Wszystko zależy od lokalnej społeczności - jeśli ona nie będzie chciała zadbać o swoje dziedzictwo, to trudno będzie to zmienić - podkreśla.

Kłopoty dyrekcji OPN z pozyskaniem dotacji

Co do zabytkowych obiektów w parku też są problemy, długie oczekiwania na decyzje administracyjne i kłopoty z pozyskiwaniem pieniędzy na odnowę zabytków.

Parki narodowe podlegające Ministerstwu Klimatu i Środowiska mają bardzo ograniczone możliwości pozyskiwania pieniędzy na remont, konserwacje zabytków. Nie możemy się starać o wsparcie od ministra kultury, a dotacji dzielonych przez Urząd Marszałkowski mimo starań nie udaje się pozyskać. Tymczasem w tragicznej sytuacji są przede wszystkim trzy nasze obiekty: wille Pod Berłem i Grzybowskich oraz dom Jastrzębskich - mówi Jakub Baran, zastępca dyrektora OPN.

Dodaje, że przy tych problemach są i te związane ze "straszącymi" reklamami zalewającymi Ojców.

- Takie reklamy pojawiają się na terenach prywatnych. Nie mamy wpływu na to, co właściciele umieszczają na swoich nieruchomościach. Nie możemy zakazać np. postawienia dmuchanego zamku, bo na to nie wydajemy pozwoleń - ubolewa wicedyrektor.

Długie procedury tworzenia regulacji kulturowych

W postępowaniu mieszkańców górę bierze ekonomia, a nie estetyka, piękno tutejszej przyrody i klimat miejsca.
Rozwiązaniem problemu może być przede wszystkim powołanie parku kulturowego. A to zadanie samorządu, do którego konserwator zabytków - jak sama wskazuje - wystąpiła przed dwoma laty. Jednak realizacja przedsięwzięcia może trwać kolejne dwa lata.

O parku kulturowym rozmawiam z radnymi od dłuższego czasu. Prace są związane z konsultacjami społecznymi, które pandemia powstrzymała - mówi Krzysztof Wójtowicz, burmistrz Skały.

Szef gminy zaznacza, że rozumie powagę sytuacji i problemy Ojcowa, a świadomość tego mają także radni gminni. Jednak burmistrz zaznacza, że procedura powoływania parku kulturowego jest długa, podobna jak tworzenie miejscowych planów zagospodarowania.

Uważam, że dyrekcja parku poprzez istniejące ustawy o ochronie przyrody i o lasach, a także rozporządzenie o OPN - ma możliwości reagowania na pewne działania w parku, wieszanie niewłaściwych tablic, zakłócanie ciszy w tworzonych miejscach rozrywki. Ponadto prowadzenie działalności handlowej wymaga pozwolenia dyrektora, więc OPN też ma na to wpływ. Myślę, że istotną rolę we wprowadzaniu ładu przestrzennego miał architekt parku, którego teraz nie ma, a problemy zaczęły się piętrzyć - zaznacza burmistrz Skały.

Uczestnicy dyskusji o stanie parku, jego walorach kulturowych i krajobrazowych podkreślają, że to mieszkańcom powinno zależeć na utrzymaniu klimatu parku, estetycznych reklam i piękna Ojcowa.

Turystom i mieszkańcom trzeba zwracać uwagę na to, że park kulturowy może w tym pomóc. On nie jest zagrożeniem, tworzeniem skansenu, nie wyklucza pewnych inwestycji, działalności usługowej. Przecież np. Kraków ma parki kulturowe i miasto z nimi funkcjonuje - wskazuje wicedyrektor Jakub Baran.

Parki kulturowe w Krakowie obejmują Stare Miasto, Kazimierz, ostatnio są tworzone w Nowej Hucie i Podgórzu.