Patera Jarry

Ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa

Budynki firmy istnieją do dzisiaj, co jest warte odnotowania, ale bardziej interesujący jest fakt, że istnieją wyroby rzemiosła artystycznego pochodzące z firmy Jarry. Do takich należy ozdobna patera z około 1910 roku, którą można zobaczyć w Muzeum Historycznym m. Krakowa, w kamienicy Hipolitów. Wykonano ją prawdopodobnie wedle wzornika, jako że identyczna patera powstała wcześniej w Württenbergische Metallwarenfabrik w Geislingen. Wzór spodobał się i Jarra wykorzystał go, tłocząc paterę w metalu i srebrząc. Jest ona znakomitym przykładem rzemiosła artystycznego, ba, jest prawdziwym dziełem sztuki. Nosi wszelkie charakterystyczne cechy secesji. Gdyby ktoś chciał zilustrować podręcznik tego stylu, mógłby posłużyć się tą jedną paterą.
Przedstawia ona umieszczoną asymetrycznie kobietę, podtrzymującą długą suknię, której pofalowany skraj tworzy brzeg patery. Długie, rozpuszczone włosy wplątują się w kwiat irysa, którego giętka łodyga wychodzi poza paterę, podkreślając jej asymetrię. Kobieta zdaje się unosić w powietrzu, nachylona do kwiatu, którego długi liść, wijąc się niczym wąż, kieruje się ku jej łonu. Kobieta jakby uchylała się przed nim, wyginając ciało, co dynamizuje kompozycję i dodaje jej wdzięku. Jakże charakterystyczny jest ten erotyczny podtekst, niewinnego na pozór przedstawienia.
Motyw nieco dziewczęcej kobiety smukłej, wiotkiej, omdlewającej, o długich, falujących włosach był powszechny, podobnie zresztą jak motyw kwiatu. Secesja ukochała naturę, chyba nigdy przyroda nie opanowała sztuki tak bardzo jak wtedy. A kwiat irysa, z jego bogatym, skomplikowanym rysunkiem, był szczególnie lubiany. Artyści rysowali więc kwiaty, wyginali je najdowolniej, obdarzali życiem, tworząc fantastyczne ornamenty o miękkich, giętkich liniach. Bo, jak pisał Walter Crane, "linia falista nie tylko sugeruje ruch, ale nadto opisuje jego kierunek i siłę. Jest to faktycznie linia ruchu".
Linia secesyjna jest nad wyraz charakterystyczna: swobodna, kapryśna, płynna, rozfalowana - podobna do śladu zostawianego na piasku przez morską falę. Ta ruchliwa, giętka linia zdaje się żyć własnym życiem, a przy tym jest niezwykle dekoracyjna. Jej przeciwieństwem jest pusta, gładka powierzchnia, równie często stosowana. Była to nauka, jaką artyści secesji wyciągnęli ze sztuki Japonii, szczególnie grafiki japońskiej sprowadzanej wówczas do Europy. Z niej także przejęli asymetrię, która ożywia kompozycję, dynamizuje ją.
Jako się rzekło, wszystkie te cechy znajdujemy w paterze Jarry. Jej brzeg jest rozfalowany i nieregularny, pasma włosów kobiety i liście kwiatu, wychodząc poza niego urozmaicają go dodatkowo swym ażurem. Płynne fałdy powłóczystej, lekkiej sukni miękko odcinają się od pustego tła, na którym wyraźnie widnieje ów wężowy liść. A kwiat irysa opada ku niemu...
Witold Turdza