Piękne, ale niebezpieczne

Jesień jest kolorowa. Wśród feerii barw – żółci, czerwieni, wszystkich odmian brązu i zieleni – znajdziemy też kolory kwitnących jesienią roślin, m.in. astrów, chryzantem, wrzosów, nawłoci, rozchodnika lub jeżówki. Wśród nich fioletem lub różowością zdobi przydomowe ogródki zimowit jesienny. Roślina wyglądem przypomina znanego wszystkim krokusa. Różnicę stanowi okres kwitnienia, gdyż zimowit wypuszcza kwiaty jesienią.

Stanowiska naturalne
Łacińska nazwa zimowita jesiennego – Colchicum autumn – nawiązuje do położonej w Gruzji u podnóży Kaukazu Niziny Kolchidzkiej, gdzie roślina ta występuje na stanowiskach naturalnych. Według greckiej legendy, powstała z kilku kropel magicznego napoju, które upadły na ziemię i przemieniły się w bujne kwiaty. Jednak siedliska zimowitów odkryto nie tylko w Azji, znaleziono je również w południowej Afryce oraz południowej Europie.

Na terenie Polski zimowit występuje na podgórskich łąkach i w południowo-zachodniej części kraju. Nasz rodzimy gatunek to zimowit o jasnofioletowych wąskich płatkach. Ponieważ jego populacje stopniowo ulegają zmniejszeniu, objęty jest ochroną na podstawie rozporządzenia ministra środowiska z 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

Trujący i leczniczy
Natomiast gatunki hodowlane stosowane są jako roślina rabatowa. Na rynku pojawiają się nowe odmiany zimowitów – obecnie można dostać białe, różowe lub purpurowe. Trzeba jednak pamiętać, że ze względu na zawartą w nich kolchicynę cała roślina jest silnie trująca i może stanowić niebezpieczeństwo dla dzieci lub zwierząt domowych, a rosnąc w warunkach naturalnych – także dla bydła i koni (zwierzęta jednak ją omijają wyczuwając truciznę instynktownie). Kolchicyna, tak jak i inne zawarte w zimowicie alkaloidy nie szkodzą natomiast owcom i kozom, ale ich mleko po takiej karmie nie nadaje się do spożycia – jest trujące.

Zimowit jest także rośliną leczniczą i stosowany w lecznictwie ludowym był dawniej przedmiotem wielu zabobonów. Obecnie preparaty produkowane z tej rośliny stosuje się w leczeniu wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza.

Zimowit w ogrodzie
Zimowity należą do roślin cebulowych i bulwiastych kwitnących jesienią. Wiosną rozwijają się tylko duże lancetowate liście, które zasychają w czerwcu, a we wrześniu i październiku wprost z ziemi – już bez liści – wyrastają kwiaty (z pojedynczej bulwy zimowita wyrasta kilka lub kilkanaście kwiatów). W ogrodach najczęściej uprawiany jest zimowit jesienny i zimowit powabny, czyli wspaniały.

Na rabaty i skalniaki
Zimowity najczęściej sadzi się na rabatach, skalniakach i trawnikach, na których tworzą jesienią barwne kobierce. Rośliny sadzimy w miejscach słonecznych lub półcienistych.

Gleba powinna być żyzna, próchnicza i przepuszczalna. Głębokość sadzenia zależy od wielkości bulwy i wynosi od 10 do 15 cm. Bulwy najlepiej posadzić w drugiej połowie sierpnia. Po jesiennym kwitnieniu warto przykryć je warstwą ściółki (kompost lub torf), ale nie jest to konieczne. Wiosną ważne jest zapewnienie roślinie właściwej wilgotności podłoża, która umożliwi prawidłowy rozwój liści. Liście po zaschnięciu usuwamy i wtedy można wykopać bulwy.

Ogrodnicy radzą, aby jednak pozostawić roślinę w tym samym miejscu na kilka lat – wtedy najlepiej się rozwija. Po tym czasie bulwy wykopujemy, oddzielamy i od razu sadzimy lub przechowujemy w suchym i chłodnym pomieszczeniu do sierpnia.