Plebiscyt dla wielu pokoleń Czytelników

Andrzej Sikorowski, laureat Festiwalu i jedna z najbardziej wyrazistych postaci polskiej estrady. Fot. archiwum

50-lecie Studeckiego Festiwalu Piosenki

Wybrać nie było łatwo; w ciągu półwiecza i 47 festiwalowych edycji laureatów uzbierało się wszak parę setek - jedni zabłysnęli na krótko, inni zatopili się w morzu chałtur, jeszcze inni - zwłaszcza w latach ostatnich - nie mając wsparcia radia ani telewizji mieli małe szanse, by przebić się do szerszego grona odbiorców (jak Iwona Loranc czy Beata Lerach). Uwzględniliśmy nie tylko laureatów I nagród, także tych, którzy dalszymi poczynaniami artystycznymi zaskarbili sobie szersze uznanie i popularność. I pozostali piosence wierni (stąd brak Jana Wołka). Jest i pewien element patriotyzmu lokalnego, bo też w Krakowie niektórzy wykonawcy cieszą się popularnością znaczniejszą niż w kraju. Nielekko było również z piosenkami.

WYBIERAMY LAUREATA

* 1. Ogólnopolski Studencki Konkurs Piosenkarzy w 1962 r.; Ewa Demarczyk była druga. Tak zaczął karierę Czarny Anioł Polskiej Piosenki, który spotkawszy się z Zygmuntem Koniecznym, wyniósł jej interpretację na szczyty.

* Podczas 2. OSKP został dostrzeżony m.in. Piotr Szczepanik, student z Lublina. Wkrótce jego piosenki: "Żółte kalendarze", "Kochać", "Goniąc kormorany" znała cała Polska. Wtedy też jedną z nagród otrzymał Leszek Długosz, który szybko stał się jednym z filarów Piwnicy pod Baranami. Od paru lat już poza kabaretem, ale wciąż twórczo aktywny, czego dowodem świetna płyta "Długosz 2011".

* Konkurs trzeci wygrała Zdzisława Sośnicka, o której Zbigniew Wodecki powie po pół wieku, że "gdyby się urodziła w Stanach, Madonna prawdopodobnie śpiewałaby w jej chórkach". Wystarczy porównać jak obie śpiewają "Don't Cry for Me Argentina".

* Urszula Sipińska zadebiutowała na 4. Ogólnopolskim Festiwalu Piosenkarzy Studenckich w r. 1965. Ładna blondynka z Poznania szybko dała się poznać przebojami "Zapomniałam" czy "Po ten kwiat czerwony"... Przed laty powróciła do zawodu architekta wnętrz.

* Kazimierz Grześkowiak został dostrzeżony przez jurorów w roku następnym; student z Lublina z sumiastymi wąsami, taki chłopek roztropek. Sukcesy w Krakowie szybko pomnożył o dalsze, śpiewając "Chłop żywemu nie przepuści" "To je moje". Zmarł w 1999 roku.

* Rok 1967. I nagroda - Maryla Rodowicz. II - Marek Grechuta. Kolejne nagrody i zaszczyty długo by wyliczać. Dwoje artystów, którzy pozostaną w dziejach polskiej piosenki po wsze czasy. Ona wciąż obecna na estradzie i jako ludyczna "Małgośka", i jako "Polska madonna". On odszedł przed sześciu laty, ale jego piosenki niezmiennie pozostają w sercach wielu pokoleń.

* 7. Ogólnopolski Festiwal Piosenki i Piosenkarzy Studenckich, 1970 dał nagrodę za piosenkę Andrzejowi Sikorowskiemu. Krakowianin napisze ich potem setki, nie tylko dla siebie, stając się jedną z najbardziej wyrazistych postaci polskiej estrady.

* 11. OFPiPS pozwolił odkryć talent Elżbiety Wojnowskiej; poezji pozostaje wierna do dziś - Bursa, Wojaczek, Osiecka, Szekspir, songi Brechta i Weilla... I żadnych kompromisów.
* Wolna Grupa Bukowina zaśpiewała w tymże 1974 roku i śpiewa do dziś, choć jej lider i twórca większości piosenek Wojtek Bellon, nie żyje od ponad ćwierćwiecza. One wciąż żyją w emocjach i jego rówieśników, i młodych.

* Anna Treter znalazła się wśród nagrodzonych w roku 1976. Jako pianistka w Kabarecie Pod Budą szybko zaczęła śpiewać. Po latach w Grupie Pod Budą występuje i nagrywa z powodzeniem także solo.

* Elżbieta Adamiak pięknie wpisała się w poetyckie pejzaże nie tylko Harasymowicza, ale i te, które rozsnuwał mąż - Andrzej Poniedzielski... I nadal śpiewa.

* Na 14. Studenckim Festiwalu Piosenki (1977) Jacek Kaczmarski pojawił się w duecie z Piotrem Gierakiem, w kolejnych latach zdobywał nagrody dwukrotnie już sam. Potem emigracja, wielki powrót, Australia, śmierć. Bard legenda. I wciąż ona trwa.

* Antonina Krzysztoń wygrała 19. SFP; był już 1983... Własna muzyka, teksty, własny jakże szlachetny ton i przesłanie. Splata piosenki religijne, melodie ludowe i etniczne i jest w tym jakaś światłość. I dojmująca prawda.

* 20. SFP w 1984 r. wygrał Grzegorz Turnau. Potem - Piwnica pod Baranami i imponująca kariera... Wyniósł się z Brackiej, gdzie pada deszcz, ale i tak jest w pejzażu horyzontalnym Krakowa kimś nieodzownym.

* Pięć lat później I nagrodę odebrała Renata Przemyk, znów osobowość, która przebija tak z jej piosenek, jak i dokonań teatralnych (Bagatela). Już 20 lat temu nagrała album "Mało zdolna szansonistka", wiedząc, że jest dokładnie odwrotnie.

* Rok 1990. Znów osobowość - Adam Nowak i jego Raz Dwa Trzy. I też w try miga stała się ważnym elementem polskiej estrady. Siła Nowaka objawia się zarówno, gdy przekonuje "I tak warto żyć", jak i gdy za Osiecką opiewa "oczy tej małej".

* Robert Kasprzycki objawił się w 1992. Pisze dla siebie i innych, erudyta-ironista opisujący a to "Miejsca, przedmioty, kształty drzwi", a to "Niebo do wynajęcia". "Mam wszystko, jestem niczym" śpiewa przewrotnie. I gorzko.

* Kasprzycki był pierwszy, Janusz Radek - trzeci. Dość szybko poszedł potem po swoje - i jako "Królowa Nocy", i interpretator kompozycji Koniecznego, Zaryckiego, Niemena. Ostatnio sam pisze sobie melodyjne piosenki.

* Na tymże festiwalu nagrodę III odebrała też Lidia Jazgar z zespołem Galicja. Od tamtego czasu śpiewa zanurzona w poetyckie klimaty, które współtworzy, nagrywa płyty, organizuje i prowadzi koncerty. "Bezszelestnie", skutecznie.

* W 1995 r. objawiła się Basia Stępniak-Wilk. Polonistka i muzykolog pisze teksty i muzykę. Długo zanurzona w Lochu Camelot wychynęła z niego "Bombonierką", która na długo okopała się na liście przebojów. Pięknie wrosła w Kraków, ofiarowując mu i "Wieczory nieperwersyjne".

* Paulina Bisztyga dostała w 1999 roku nagrodę II; i "Dziennika Polskiego". Jej piosenki to mieszanka poezji, rocka, gitarowych brzmień, a także kontrabasu Romana Ślazyka, z którym współtworzy muzykę do własnych tekstów. "Proste jest prawo miłości" - śpiewa Bisztyżanka, ale prawa rynku już nie.
* Piotr Rogucki, śpiewający barytonem frontman zespołu rockowego Coma, z którym zdobył wiele nagród, absolwent PWST w Krakowie, zaczął karierę od II nagrody na SFP w roku 2001. Łączy rocka i poezję.

* Hanka Wójciak wygrała 46. SFP w roku 2010. Góralka z Zakopanego, uczennica Andrzeja Zaryckiego, wyznała na tych łamach: "Chcę być piękna. I dzika!". Urodę ma, temperament też i talent. Andrzej Seweryn zrobił z niej Pannę Młodą w "Weselu", ona jednak woli być panną śpiewającą, głównie własne piosenki, w których i góralskie nuty mają być. Hej!

WYBIERAMY PIOSENKĘ

* "Karuzela z madonnami" - Ewa Demarczyk (Miron Białoszewski - Zygmunt Konieczny), 1962

Jedno z wielkich następstw spotkania Demarczyk i Koniecznego, acz podczas konkursu jurorzy kręcili nosami, ktoś nawet miał powiedzieć, że muzyka zgwałciła tekst...

* "Jak cię miły zatrzymać" - Maryla Rodowicz (Adam Kreczmar - Jerzy Andrzej Marek), 1967

"To było bardzo denerwujące - tym bardziej dla kogoś, kto pierwszy raz stanął przed tak dużą publicznością. Pamiętam, Młynarski, który był w jury, w kuluarach festiwalu pokazywał mi, że nie jest źle" - wspominała piosenkarka 8 lat później.

* "Tango Anawa" - Marek Grechuta (Marek Czuryło, Marek Grechuta - Jan Kanty Pawluśkiewicz), 1967

Jeden z pierwszych przebojów kabaretu Anawa, w którym objawił się fenomen Marka Grechuty: "Teatr to dziwny teatr jedyny /gdzie sens, gdzie treść /czort jeden zna /tam fortepiany i mandoliny /w szalonym tangu Anawa...".

* "Nowy rok" - Andrzej Sikorowski (sł. i muz. Andrzej Sikorowski), 1970

Pierwsza nagroda dla Andrzeja Sikorowskiego za piosenkę. Wyśpiewana w grudniu 1970 roku nabrała wkrótce, wbrew autorowi, profetycznego charakteru: "Nowy Rok się przecież zbliża, /nowe niesie kalendarze".

* "Dobre wychowanie" - Salon Niezależnych (Marcin Wolski - Jacek Kleyff), 1972

Wykonywana przez Kleyffa piosenka szybko stała się znakiem firmowym pokolenia, co to w ciągu trzech lat dorosło "od tej wiosny przedwczesnej do zimy".

* "Jajco holenderskie blues" - Salon Niezależnych (sł. i muz. Michał Tarkowski), 1972

Inteligentny żart Michała Tarkowskiego; w przaśnym angielskim opowiadając o jajku pozbawionym rodziny, które tocząc się w różne strony dochodziło do zepsucia, zawarł i symboliczne dno.

* "Miłość" - Boom (Krzysztof Kamil Baczyński - Janusz Lipiński), 1973

Jedna z piękniejszych piosnek o miłości, liryzm poety z idealnie zespoloną muzyką. "Słońce, słońce w ramionach /czy twego ciała kryształ /pełen owoców białych...".

* "Zaproście mnie do stołu" - Elżbieta Wojnowska (Włodzimierz Szymanowicz - Henryk Alber), 1974

Wiersz poety, który samobójczo zszedł z tego świata, oprawił piękną muzyką Henryk Alber, też już nieobecny. Nagroda także później w Opolu.

* "Bukowina" - Wolna Grupa Bukowina (sł. i muz. Wojciech Bellon), 1974

Wojtek Bellon uwielbiał takie pejzaże, takie klimaty, to tam poszukiwał dla siebie Arkadii. "W Bukowinie góry w niebie postrzępione /W Bukowinie rosną skrzydła świętym bukom...".
* "Piosenka na wskroś optymistyczna" - Jan Wołek (sł. i muz. Jan Wołek), 1975

"Pozwól do domu iść wódko /Pozwól się z żoną przywitać /Mówiłaś, że wpadniesz na krótko /Patrz - knajpę już chcą zamykać" - zaśpiewał Wołek i dostał jedną z głównych nagród. Należał do najoryginalniejszych bardów lat 70., po czym stał się jednym z najwybitniejszych autorów piosenek.

* "Zaduma jesienna" - Elżbieta Adamiak (Jerzy Harasymowicz - Elżbieta Adamiak), 1976

Modny wówczas poeta znalazł w Adamiakównie idealne medium. A piosenkę do dziś nucą pokolenia.

* "Milicja, Wrocław i ja" - Baba (sł. i muz. Jacek Zwoźniak), 1976

"Gdy zgwałci ktoś kogoś, któż szkołę mu da? /Milicja, Wrocław i ja!" - śpiewała grupa Baba. Do dziś pamiętam szał widowni, nawet milicjanci się bawili...

* "Samba sikoreczka" - Nasza Basia Kochana (sł. ludowe, Jerzy Filar), 1976

Filar ta sambą bawi do dziś, bo takie piosenki są ponadczasowe.

* "Za szybą" - Nasza Basia Kochana (Jacek Cygan, Jerzy Filar - Jerzy Filar, Andrzej Pawlukiewicz), 1976

"Całkiem spokojnie wypiję trzecią kawę..." ten szlagwort, znany i dzięki Grażynie Łobaszewskiej, krąży niezmiennie.

* "Obława" - Jacek Kaczmarski i Piotr Gierak (sł. i muz. Jacek Kaczmarski), 1977

Wolne tłumaczenie piosenki Włodzimierza Wysockiego to jedna z pierwszych piosenek wybitnego barda, będąca krzykiem niezgody, wołaniem o bezbronności tych, których krzywdzi świat.

* "Wariacje na temat skrzypka Hercowicza" - Grzegorz Bukała i Wały Jagiellońskie (sł. i muz. Grzegorz Bukała), 1978

Cierpki komentarz do papki popkultury i dyskoteki, jaka miała wypełnić inne luki. Miała dać ludziom "coś wesołego", przekonać, że "idzie lepsze".

* "Tylko ciebie mi brak" - Rudi Schuberth i Wały Jagiellońskie) (sł. i muz. Rudi Schuberth) 1978

Absolutny festiwalowy hit, przejaw temperamentu i łatwości tworzenia takich przebojów przez Schubertha.

* "Fragment pewnego artykułu o Marku Hłasce" - Grzegorz Tomczak (sł. i muz. Grzegorz Tomczak), 1979

Jedna z kultowych, najważniejszych ballad poznańskiego barda. Na szczęście pozostał im wierny.

* **"Grajek" **- Grupa Ex (Bogusław Żmijewski - Stefan Brzozowski), 1980

Grupa Niebo, Ex, Czerwony Tulipan - kolejne formacje Stefana Brzozowskiego z Olsztyna. "Grajek" - jeszcze jedna opowieść w duchu skrzypka Hercowicza.

* "Znów wędrujemy" - Grzegorz Turnau (Krzysztof Kamil Baczyński - Grzegorz Turnau), 1984

Niespełna 17-letni Turnau już pokazał, ile potrafi. Piosenka nadal obecna w recitalach dojrzałego już artysty.

* "Underground" -- Mariusz Lubomski (Sławek Wolski - Tom Waits), 1987

Muzyka Waitsa, wtedy nie tak znanego, plus rewelacyjny tekst i interpretacja Lubomskiego, co przyniosła mu I nagrodę.

* "Baby blues" - Renata Przemyk (sł. i muz. Sławek Wolski), 1989

"Babę zesłał blues" zaśpiewała Przemyk, a sposób, w jaki to wykonała, potwierdzał przewrotnie: "Babę zesłał Pan".

* "Talerzyk" - Raz Dwa Trzy (sł. i muz. Adam Nowak) 1990
"Jestem Polakiem /mam na to papier /i cały system zachowań" - wyśpiewał Adam Nowak i od razu było jasne: oto pojawił się ktoś ważny. I tak jest do teraz.

* "Dyrygentka" - Basia Stępniak-Wilk (sł. i muz. Basia Stępniak-Wilk) 1995

Pisał o jej piosenkach Wołek: "Są po kobiecemu wyciszone i opowiadają o świecie w sposób, który nas mężczyzn potrafi zawstydzić". I potrafią wzruszyć, i każą się zasłuchać...

* "Nie ma się co bać" - Paulina Bisztyga (sł. Paulina Bisztyga - muz. Paulina Bisztyga, Roman Ślazyk) 1999

Wspaniałe tango od razu ujawniło duży talent wykonawczy Bisztyżanki, jej poetycką wrażliwość jako autorki. Potem stworzyła jeszcze tyle świetnych, melodyjnych piosenek...

Opr. Wacław Krupiński