POLSKA – UKRAINA 20 lat na tle 1000-letniego sąsiedztwa

Statuetkę otrzymuje biskup Marcjan Trofimiak Fot. Archiwum UCRAINIKUM KUL

ANDRZEJ WAWRYNIUK

Konferencję otworzył ks. prof. dr hab. Stanisław Wilk, rektor KUL, który powiedział między innymi: „Na progu trzeciego tysiąclecia, w dniach 24-26 IX 2002 r., odbył się w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Międzynarodowy Kongres na temat Chrześcijaństwo w dialogu kultur na ziemiach Rzeczypospolitej. W dyskusji nad kształtem jednoczącej się Europy organizatorzy Kongresu zaproponowali ukazanie polskich doświadczeń, wynikających z koegzystencji wielu religii, narodów i kultur w jednym organizmie państwowym. W życiu społeczno-politycznym, gospodarczym i kulturalnym Rzeczypospolitej współuczestniczyli bowiem katolicy, prawosławni, protestanci, wyznawcy judaizmu, karaimi i mahometanie. Ziemie Rzeczypospolitej, a zwłaszcza terytorium pogranicza, stanowiącego obecnie części terytoriów Polski, Rosji, Litwy, Białorusi i Ukrainy, były miejscem spotkania, dialogu i rozwoju chrześcijaństwa wschodniego i zachodniego, judaizmu i islamu, kultury łacińskiej i bizantyjskiej. Te spotkania i dialogi nie zawsze były ireniczne. Często dochodziło do sporów, sypały się iskry, ale żaden inny region Europy nie był świadkiem tak wielu unii i porozumień. (…) Przedmiotem naukowej analizy organizatorzy Kongresu uczynili temat bardzo ważny i aktualny. W ocenie Ojca Świętego Jana Pawła II, wyrażonej w nadesłanym do uczestników telegramie, temat ten przyczynia się do tworzenia wizji Europy, w której nie brak miejsca na spotkanie różnych kultur, i która nie waha się czerpać z chrześcijańskiego dziedzictwa narodów. Podczas Kongresu sprowadzał się on głównie do dokumentacji faktograficznej różnych form dialogu kultur, do ukazywania jego uwarunkowań, przebiegu i osiągnięć.

Kongres sam stał się doświadczeniem dialogu. Nie tylko o dialogu mówił, ale w trakcie obrad stwarzał wyjątkową okazję do kontaktu hierarchów różnych wyznań i religii oraz uczonych-specjalistów na co dzień związanych ze swymi macierzystymi Kościołami: katolickim, prawosławnym i protestanckim. Obrady Kongresu toczyły się pod auspicjami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, dla którego była to kolejna inicjatywa naukowa poświęcona analizowaniu procesów kulturowych na ziemiach polskich i szerzej – Europy Środkowo-Wschodniej. Przecież w przekonaniu Jana Pawła II Uniwersytet to najbardziej właściwe miejsce do namysłu nad dialogiem kultur, a ten Uniwersytet w 1991 r. przeprowadził podobny tematycznie Międzynarodowy Kongres Teologów Europy Środkowo-Wschodniej i w 2000 r. również Międzynarodowy Kongres Kultury. Czyni to z lubelskiej Alma Mater znaczące środowisko kompetentnej refleksji kulturologicznej, plasując ją w rzędzie innych światowych centrów akademickich o tym właśnie profilu. Rozpoczynająca się sesja wpisuje się w tę optykę i sądzę, że przyniesie też wspaniałe owoce.

Honorowy Patronat na debatami naukowymi objął Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, który w nadesłanym liście napisał między innymi:

„Pragnę przekazać serdeczne pozdrowienia uczestnikom i organizatorom konferencji naukowej (…) zorganizowanej z okazji 20-lecia uznania przez Polskę niepodległej Ukrainy. Witam przybyłych do Lublina naszych ukraińskich gości, wybitnych przedstawicieli środowiska naukowego, na czele z Panem Ambasadorem Ukrainy oraz Panem Rektorem Narodowego Uniwersytetu Wołyńskiego w Łucku. Cieszę się, że w 20 rocznice wydarzenia symbolizującego bliskie więzi między naszymi krajami, odbywa się ważna naukowa debata poświęcona polsko-ukraińskim relacjom na przestrzeni wieków. Składam wyrazy uznania inicjatorom tego cennego przedsięwzięcia, zwłaszcza Ośrodkowi badań Wschodnioeuropejskich – Centrum UKRAINICUM Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego”.
W dalszej części posłania pan prezydent Komorowski stwierdził: „Polska popiera podpisanie Umowy Stowarzyszeniowej Ukraina – UE, a w jej ramach utworzenie pogłębionej strefy wolnego handlu i dochodzenia do systemu bezwizowego”.

List Bronisława Komorowskiego, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej kończą słowa:

„Wierzę, że Polska i Ukraina mogą razem zbudować swą pomyślną przyszłość, opartą na szacunku dla historycznej prawdy, pojednaniu i poczuciu solidarności. Życzę Państwu, by to spotkanie było kolejnym istotnym krokiem w tym dziele. Proszę przyjąć życzenia owocnych obrad i raz jeszcze serdecznie pozdrawiam”.

List odczytał prof. dr hab. Włodzimierz Osadczy, dyrektor Centrum UCRAINIKUM KUL i jednocześnie pracownik naukowy tego Uniwersytetu.

Kolejnym punktem konferencji był wykład inauguracyjny który wygłosił ks. prof. dr hab. Stanisław Wilk, Rektor KUL, którego referat nosił tytuł „Dziedzictwo kulturowe narodów Rzeczypospolitej”.

Kolejnym punktem konferencji było wystąpienie prof. dra hab. Ihora Kocana, rektora Narodowego Uniwersytetu Wołyńskiego im. Łesi Ukrainki w Łucku, który dokonał prezentacji wybitnej i pięknie wydanej edytorsko książki-albumu „Z Ukrainy dawnych czasów”, pozycji napisanej po ukraińsku i po polsku.

Kulminacyjnym punktem tej części konferencji było wręczenie nadanych przez Senat Katolickiego Uniwersytetu Jana Pawła II i Rektora tytułów „Gratae memoriae signum universitatis” („Znak wdzięcznej pamięci uniwersytetu”), wraz ze statuetką upamiętniającą składany w Rzymie przez ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego hołd nowowybranemu papieżowi Janowi Pawłowi Il. Tytuły i statuetki odebrali JE ks. bp Marcjan Trofimiak, ordynariusz wołyński oraz prof. dr hab. Ihor Kocan, rektor Narodowego Uniwersytetu Wołyńskiego im. Łesi Ukrainki w Łucku.

Jako pierwszy tytuł i statuetkę odbierał JE ks. bp Marcjan Trofimiak.

W laudacji ks. prof. dr hab. Stanisław Zięba, prorektor KUL stwierdził między innymi, że ordynariusz łucki otrzymuje tytuł w podziękowaniu za „Niedokończone msze wołyńskie i zaangażowanie na rzecz pojednania między narodami”. – Praca duszpasterska i społeczna bpa Trofimiaka przypadała w trudnym czasie przemian na Ukrainie, transformacji środowiska społecznego, politycznego i religijnego prorektor – przypomniał ks. prof. Stanisław Zięba, prorektor KUL. – W tych transformacjach przypadł mu udział, szczególnie w znalezieniu miejsca i roli Kościoła katolickiego – dodał.

W odpowiedzi JE ks. bp. Marcjan Trofimiak mówił:  „Przyszło nam żyć w czasach i miejscu bardzo ciekawym. Na ile się nam udało zrobić coś dobrego, oceni to historia, może skrytykuje, że można było więcej. Myślę jednak, że nie zmarnowaliśmy tego czasu”. Dodał też, że „trzeba pamiętać o Wołyniu nie po to, by jątrzyć bolesne rany i blizny, ale żeby je goić, w prawdzie, bo bez prawdy nie będzie przyszłości”.

Drugą statuetkę i tytuł odebrał prof. Ihor Kocan.

Mówiąc o zasługach rektora Narodowego Uniwersytetu Wołyńskiego, ks. prof. dr hab. Sławomir Nowosad, prorektor KUL, gratulując wyróżnienia mówił, że „KUL ma szczególne zobowiązanie, by zwracać się ku Wschodowi. – Wspólnota losu, dziejów, to zawsze jest zobowiązanie, zwłaszcza myśląc o młodzieży. Musimy mieć świadomość, że nikt nie jest samotną wyspą. Mamy powinność, by przyszłość budować bardziej razem, mieć świadomość teraźniejszości, nowych szans i zachować w pamięci to, co stanowi o naszej przeszłości”.

W drugiej części konferencji zebrani wysłuchali kilkudziesięciu referatów wygłoszonych przez naukowców z Polski (Lublin, Rzeszów, Kraków, Warszawa, Zamość, Chełm), Ukrainy (Łuck, Dniepropietrowsk, Lwów, Czerniowce), Wielkiej Brytanii (Cambridge) i Kanady.

Dodajmy, że w konferencji, oprócz naukowców, udział wzięli przedstawiciele Lubelskiego Urzędu Marszałkowskiego, Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Miasta Lublin, grupa biznesmenów i działaczy społecznych, a także duchowieństwo z Polski i Ukrainy.

Była to ze wszech miar niezbędna inicjatywa, która stanowiła kolejny krok w drodze pojednania obu sąsiadujących ze sobą narodów.

ANDRZEJ WAWRYNIUK