Pomniki, pomniki...

Jolanta Antecka: O PANIACH, PANACH I MIEJSCACH

"Za komuny”– wbrew pozorom – oficjalnych nowych pomników nie wystawiono dużo. Bez dyskusji i przepychanek Nowa Huta otrzymała Lenina, a reszta Krakowa – Koniewa. Żadnego z tych monumentów miasto nie pokochało. Wielki but Lenina wzniesiony nad aleją Róż był jak znak czasu.

Nowa Huta wypraszała wodza rewolucji na dwa sposoby; wybuchowo (najdosłowniej) i perswa-zyjnie. Kiedyś pod pomnikiem złożono parę obuwia męskiego i pisemną propozycję: Masz tu ch... nowe buty// Wyp... z Nowej Huty! Słowa były paskudne, ale myśl szczera.

Awantura wybuchła dopiero przy Wyspiańskim. Temat nie był polityczny, a przede wszystkim nastał rok 1980. Środowiska artystyczne oprotestowały zlekceważenie przez komitet budowy pomnika wyników konkursu, ale był to także sprzeciw wobec – jak mawiano nie wyłącznie wśród twórców – uczynienia całej Polski (zatem i Krakowa) terenem działania jednego monumentali-sty. Zlecenie na realizację pomnika Wyspiańskiego otrzymał poza konkursem Marian Konieczny, autor Lenina i wielu pomników w całym kraju. Potem nadciągnął grudzień `81 i dyskusji już nie było.

A jeszcze później był rok 1989 – i znaleźliśmy się w naszej rzeczywistości.

W ciągu niespełna 20 lat (w tym trudnego okresu transformacji plus obecny kryzys) wystawiliśmy w Krakowie więcej pomników niż poprzednia formacja w czasie dwa razy dłuższym. Zmieniły się pomnikowe tematy, ale pozostało w mocy przeświadczenie, że słuszność sprawy (postaci, sytuacji) czyni, że dzieło nie podlega krytyce. Nawet gdy niemal co pomnik to katastrofa artystyczna...

I znów mamy jednego twórcę pomników. Nie byłam i nie jestem fanką twórczości Mariana Koniecznego, ale patrząc na to, czym monopolitycznie wpisuje się w przestrzeń Krakowa Czesław Dźwigaj, wyznaję: Konieczny to pierwszorzędny monumentalista!

e-mail: [email protected]