Potrzeba sukcesu i uznania

Motywacje

Dziecko rozsądnie nagradzane próbuje własnych sił w coraz trudniejszej pracy

   Wzrastanie i wszechstronny rozwój ucznia to cel, który chcą osiągnąć wszyscy pedagodzy. Każde dziecko od najmłodszych lat podlega procesowi uczenia się.
    W młodszym wieku szkolnym nauka sprawia dzieciom wiele radości. Jednak ten naturalny zapał z czasem zaczyna powoli wygasać. Pojawiają się pierwsze trudności i niepowodzenia, zmniejsza się liczba uczniów osiągających dobre wyniki w nauce. Dzieci stopniowo tracą ochotę do uczenia się. Jednak odpowiednio dobrana nagroda może pomóc je zmotywować. Nagrody zwiększają zainteresowanie nauką i wyzwalają

wiarę we własne siły.

   Stosowany system nagród i kar w procesie dydaktyczno-wychowawczym kieruje uwagę na dziecko, na jego psychikę oraz na sposób przeżywania różnych sytuacji. Sposób nagradzania i karania służy osiąganiu zamierzonych celów oraz zapewnia skuteczność wychowania.
   Nagrodą określa się sytuację pozytywną, której towarzyszy przyjemny stan emocjonalny. Zdaniem wielu teoretyków i wybitnych praktyków funkcja nagrody w wychowaniu jest bardziej znacząca aniżeli funkcja kary i bardziej wpływa na kształcenie aktywnej postawy dziecka. Metodę nagradzania należy traktować jako działalność wychowawcy mającą na celu stymulowanie uczniów
wychowanków do oczekiwanych zachowań, postaw czy określonych zadań. Nagradzanie może mieć postać pochwały, zachęty, wyróżnienia lub nagrody rzeczowej.

Docenić i zrozumieć

   Nagroda umacnia w dziecku poczucie własnej wartości, spełnia potrzebę uznania i sukcesu, dostarcza satysfakcji oraz zachęca do dalszego wysiłku i podejmowania coraz trudniejszych zadań. Wartość nagrody polega również na tym, że dostarcza nagrodzonemu pozytywnych przeżyć uczuciowych które korzystnie wpływają na jego osobowość.
   Metoda nagradzania jest efektywna. Dziecko nabiera przekonania, że jest doceniane, natomiast ciągłe nagany, niezadowolenie rodziców i wychowawców, zniechęcają je do wysiłku.
   Nagradzanie to nie tylko nagrody rzeczowe w postaci zabawki, słodyczy lub ubrania, ale także pochwała, pieszczota, wyrażenie aprobaty. Nagrodą może być wycieczka, wspólna zabawa, spacer, przyznanie dodatkowego przywileju, wyrażenie swojej radości i miłości. Nagradzanie może wyrażać się uśmiechem, mrugnięciem oka, poklepaniem po ramieniu, pocałunkiem, miłym słowem. Uznanie powinno być proporcjonalne do włożonego wysiłku i chęci. Nagradzając pochwałą nawet niewielkie postępy dziecka, zachęcamy je do dalszych prób. Dziecko rozsądnie nagradzane próbuje własnych sił w coraz trudniejszej pracy, dorasta do bardziej skomplikowanych zadań i staje się odpowiedzialne za to, co robi.
   Nagroda wzmacnia reakcje, za które została przyznana, dlatego należy dostrzegać i rozumieć wysiłek wkładany w wykonywanie podejmowanych czynności. Wzmacnianie nagrodą pozytywnej motywacji do działania wymaga ciągłego zastanawiania się nad tym, dlaczego dziecko zachowuje się tak, a nie inaczej.

Brak nagród

może być równie groźny jak ich nadmiar. Dzieci należy przygotować do tego, że nie każdy ich wysiłek zostanie dostrzeżony i nagrodzony. Warunkiem skutecznego nagradzania jest dobra znajomość dziecka. Poznać je to znaczy zrozumieć, patrzeć na konfliktowe, sporne sprawy również jego oczami, znać jego pragnienia. Nagroda powinna sprawić dziecku odczuwalną dla niego radość.
   Nagrodą, która ma wysokie walory wychowawcze, jest okazanie zaufania. Dziecko, które wie, że dorośli mu ufają, ma dobre samopoczucie, przedsmak upragnionej samodzielności i dorosłości. Zaufanie polega na zmniejszaniu kontroli nad wszystkim, co robi, z kim się bawi itp.
   W okresie dorastania młodzież ogromnie ceni sobie

zaufanie

okazywane przez rodziców i wychowawców. Tam, gdzie panuje wzajemne zaufanie, młodzi ludzie czują się odpowiedzialni, potrafią lepiej porozumiewać się, a konflikty i problemy są rozwiązywane w sposób konstruktywny. Zaufanie nie wyklucza konieczności przestrzegania określonych zasad postępowania, reguł czy regulaminów, inaczej będziemy mieli do czynienia z chaosem organizacyjnym i demobilizacją. Rolą wychowawcy jest stworzenie takiej koncepcji wychowania, by pomóc wychowankowi odnaleźć sens życia, swoje miejsce w świecie, by uczeń potrafił wytyczyć właściwy kierunek dalszego rozwoju, do "wykraczania poza siebie".
   Metoda zaufania nie jest łatwym sposobem budowania relacji między wychowawcą a wychowankiem. Wymaga czasu, cierpliwości i nierzadko tolerancji. Jednocześnie zaufanie zobowiązuje, bo wymaga przejęcia za siebie odpowiedzialności. To zobowiązanie znaczy często więcej niż zakazy, nakazy czy regulaminy. Zaufanie jest niepisaną umową na szczerość, prawdomówność i współdziałanie we wspólnym procesie wychowania. Mobilizuje do realizacji oczekiwań i ma znaczący wpływ na zaangażowanie we własny rozwój. Pomaga młodzieży dorastać do podejmowania odpowiedzialności za swoje życie oraz odnaleźć się w nowej rzeczywistości.
   Kar i nagród z teorii i praktyki wychowania nie da się usunąć. Od najwcześniejszych lat życia człowiek uczy się rozumienia siebie i innych ludzi, poznaje swoje możliwości i braki.

Umiejętność oceny

siebie jest sprawą niezwykle ważną. Przy zbyt rygorystycznych wymaganiach dziecko może nabrać przekonania o swej niepełnej wartości. W wychowaniu należy uczyć przede wszystkim uczciwego postępowania i to nie tylko przy użyciu regulaminowych sankcji. Kary i nagrody, jak pokazują wyniki badań, mogą być ostrym narzędziem, zatem, aby się nimi posługiwać, potrzeba delikatnej ręki, wrażliwości i refleksji pedagogicznej, bo każdy może być dziś lepszy niż był wczoraj - i w ten sposób zasłużyć na uznanie.
JOLANTA TĘCZA-ĆWIERZ