Potrzebny zdrowy rozsądek

   Rynek farmaceutyczny pełen jest leków należących do grupy OTC, czyli dostępnych bez recepty w sprzedaży odręcznej.
   Mamy do dyspozycji coraz większą grupę preparatów, które możemy kupić nie tylko w aptece, ale coraz częściej w supermarkecie, na stacji benzynowej czy w kiosku, gdzie nikt nie pyta, po co nam one i nie doradza, jak ich używać. W tej sytuacji coraz częściej jesteśmy zdani na siebie, zarówno przy podejmowaniu decyzji o zakupie tego czy innego preparatu, jak i w czasie jego stosowania.

   Czym się więc kierować, aby podjęte działania terapeutyczne przyniosły oczekiwany skutek, powodując przy tym jak najmniej działań niepożądanych? Przede wszystkim w miarę możliwości precyzyjnie określić dolegliwości, które mamy zamiar leczyć. Nie można bowiem dobrać właściwie działającej substancji leczniczej, wychodząc z założenia, że ma ona być pomocna w przypadku ogólnie złego samopoczucia. Inny preparat stosujemy w przypadku nagłego ostrego bólu głowy, a inny w przypadku przewlekłego bólu stawów. Należy również zastanowić się, czy objawy, które obserwujemy, nie powinny nas skłonić do złożenia wizyty u lekarza. Lekceważenie objawów chorobowych, opóźnianie wizyty u specjalisty, długotrwałe próby samoleczenia lub korzystanie jedynie z alternatywnych metod terapeutycznych może być niebezpieczne czy nawet tragiczne w skutkach. Szczególnie jaskrawo widać to w przypadku szybko rozwijających się chorób nowotworowych, w których niemal każdy tydzień zwłoki powoduje zmniejszenie szans chorego na pełne wyleczenie.

   Wskazane jest także, jeśli to możliwe, określenie innych możliwych metod terapeutycznych. Farmakoterapia nie jest jedynym, a czasami także nie jest najlepszym sposobem na zaradzenie męczącym nas dolegliwościom. Wiele przypadłości wiąże się, niestety, z prowadzonym trybem życia, brakiem ruchu, nieodpowiednią dietą, paleniem, stresem itd. Czasami dłuższy spacer, gorąca kąpiel, odpowiedni posiłek czy wieczór z dobrą książką mają lepsze działanie niż łykane w pośpiechu tabletki przeciwbólowe czy uspokajające. Często także próbujemy oszukiwać samych siebie, kupując sobie różne preparaty, dające nam iluzję, że prowadzimy zdrowy tryb życia. Mówimy sobie wówczas - co prawda spędzamy 12 godzin za biurkiem, po gazetę do kiosku na rogu jedziemy samochodem, nie odżywiamy się zbyt prawidłowo - ale za to przyjmujemy witaminy i aktualnie reklamowane parafarmaceutyki.

   Jeśli jednak istnieje konieczność zastosowania leków, to musimy zorientować się, jak one działają, jakie są ich działania niepożądane lub inne ograniczenia stosowania. Informację możemy uzyskać w aptece u lekarza oraz na dołączonej do preparatu ulotce. Przy wyborze leku ważna jest bowiem świadomość celu jego stosowania, a więc efektu i korzyści, jakie chcemy uzyskać. Musimy mieć jednocześnie świadomość niebezpieczeństw związanych ze stosowaniem substancji aktywnej farmakologicznie - ewentualnych objawów nadwrażliwości na lek czy innych działań ubocznych. Każda aplikacja leku jest swoistym doświadczeniem biologicznym na własnym organizmie musimy więc bardzo uważnie obserwować skutki owego doświadczenia. Z jednej strony bowiem nie możemy przeoczyć wspomnianych już działań ubocznych, występowanie których powinno nas skłonić do konsultacji z lekarzem, farmaceutą i ewentualnego odstawienia leku. Z drugiej zaś strony, działania leku powinny być śledzone także ze względu na jego skuteczność terapeutyczną. Nie ma sensu bowiem stosowanie leku, którego działanie jest znikome lub wątpliwe. Samoobserwacja podczas terapii to także punkt wyjścia do odstawienia leku, gdy następuje poprawa samopoczucia i powrót do zdrowia.

   Lek to nie tylko substancja czynna farmakologicznie, ale to także postać, w jakiej jest ona przeznaczona do stosowania. O tym, że postać leku ma istotny wpływ na właściwości substancji leczniczej, niech świadczy choćby fakt rosnącej popularności leków przeciwbólowych o przedłużonym działaniu. Możemy wybierać leki zawierające tę samą substancję czynną działające około trzech godzin lub działające nawet do dwunastu godzin. Ogromna ilość leków znajdująca się aktualnie w aptekach to także ogromne bogactwo nowych postaci leku, które trzeba umieć zastosować. Stąd też potrzeba uzyskania bliższych informacji na temat sposobu, częstości i drogi podawania leku.
   Aby uzyskać pożądane skutki przyjmowania leku, ważna jest samodyscyplina, a więc przestrzeganie proponowanego przez producenta schematu dawkowania substancji leczniczej. Nie dotyczy to oczywiście leków przyjmowanych okazjonalnie w celu przerwania bólu głowy, zęba itp.

   Ostatnie pytanie, które się nasuwa, brzmi: "Czy stosowanie innych metod leczenia proponowanych przez tak zwaną medycynę alternatywną jest zgodne z zasadami leczenia opartymi na zdrowym rozsądku?". Walter Osswald, emerytowany profesor Terapii Uniwersyteckiej Szkoły Medycznej w Porto, twierdzi, że: "Łatwe wydaje się wykluczenie ze sfery racjonalności bardziej ezoterycznych metod - aromaterapii, nakładania rąk lub noszenia przy sobie kamieni półszlachetnych. Należą one do świata magii i wierzeń, co nie oznacza ich negatywnego osądu". W przypadku tego rodzaju praktyk warto pamiętać o odwiecznej lekarskiej zasadzie sformułowanej przez Hipokratesa - "Primum non nocere", czyli przede wszystkim nie szkodzić. Działania tego typu są o tyle niebezpieczne, o ile powstrzymują nas od stosowania klasycznych, dobrze udokumentowanych metod terapeutycznych, przenosząc ciężar leczenia ze sfery wiedzy - opartej na zaplanowanych i weryfikowalnych doświadczeniach medycznych - w sferę nie do końca wyjaśnionych, często przypadkowych efektów odnoszących się do pojedynczych osób.
   Stosowanie metod alternatywnych może być natomiast z całą pewnością cennym uzupełnieniem klasycznych metod terapeutycznych jako element psychoterapii, którego znaczenie coraz bardziej jest dostrzegane we współczesnej medycynie.
Twój zaprzyjaźniony Aptekarz