Powiat myślenicki. Nie nosili mundurów, nie walczyli, a jednak dowiedli bohaterstwa

FLESZ - Koronawirus. Rząd zaostrzył kwarantannę

Dzień ten przypada 24 marca, a data ta nawiązuje do 24 marca 1944 roku, kiedy Niemcy zamordowali rodzinę Ulmów z Podkarpacia za to, że ukrywali Żydów. Swoich bohaterów ma także powiat myślenicki. Może nie tak znanych jak tamta rodzina, ale mieszkańcy, instytucje samorządowe i państwowe starają się oddać im hołd. Tak miało się stać już w tym tygodniu w Gruszowie (gm. Raciechowice), gdzie miała zostać odsłonięta tablica upamiętniająca rodzinę Anieli i Franciszka Szewczyków z Gruszowa. Uroczystość została przełożona z powodu pandemii, ale odbędzie się jak tylko będzie to możliwe.
To małżeństwo z trójką dzieci, jesienią 1941 roku dało schronienie żydowskiej rodzinie Goldbergów: Jerzemu i Gizie oraz dwójce ich dzieci Lilce i Janowi, a później kiedy ta zdobywszy fałszywe dokumenty przeniosła się do Bochni, pomogli Federgrünom, również Żydom. Wdzięczność uratowanych (przeżyli wojnę wszyscy, z wyjątkiem Jerzego, który zmarł śmiecia naturalną w Bochni i jego syna Jana, który zginął walcząc jako żołnierz AK z Niemcami) zaowocowała tym, że Szewczykom został przyznany tytuł Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

Los rodziny Ulmów podzieliła Katarzyna Filipek z Tokarni, również Sprawiedliwa Wśród Narodów Świata. Jej historia jest niemniej tragiczna, bowiem na krótko przed wojną straciła męża i została sama z siedmiorgiem dzieci. W lipcu 1943 roku, mimo kary śmierci, która za to groziła, przyjęła pod swój dach sześcioosobową rodzinę - Samuela Sterlinga, żydowskiego sklepikarza z Krzczonowa. Bała się, nie zgodziła się od razu. Odmówiła sołtysowi, który pierwszy zapytał ją czy nie przyjęłaby ich do siebie, ale kiedy przyszła do niej sama Rózia Sterling, odmówić nie potrafiła. Dała im szansę i nadzieję na przeżycie. Niestety, na skutek donosu, o ukrywających się u niej Żydach dowiedzieli się Niemcy. W styczniu 1944 roku pojawili się w domu wdowy i zabrali Żydów po to, aby wkrótce ich rozstrzelać.
Po nią pojawili się po dwóch tygodniach. Dzieci wiedziały ją wtedy po raz ostatni. Najmłodszy syn miał wówczas pięć lat.
Dzieci straciły matkę, a kilka miesięcy później również dom, bowiem spłonął podczas pacyfikacji wsi. Przeżyły dzięki opiece najstarszej siostry i pomocy dobrych ludzi. Przez lata szukały informacji o tym co stało się z ich matką i dopiero w połowie lat 80-tych udało się ustalić, że po więzieniu i brutalnych przesłuchiwaniu została zastrzelona i pochowana w bezimiennej mogile w lesie pod Nowym Targiem razem z dwiema innymi kobietami. Później ciała ekshumowano i przeniesiono do zbiorowej mogiły na cmentarzu w Nowym Targu.

O bohaterach tamtych czasów pisze też Elżbieta Polończyk-Moskal w swojej niedawno wydanej książce „Świece zgasiła wojna - historia społeczności żydowskiej w Dobczycach. Przytacza m.in. słowa Żyda, które zapamiętał pewien gospodarz, którego ten prosił o schronienie, o on bojąc się o własną rodzinę odmówił. Żyd miał powiedzieć wtedy: „Panie Boże, stworzyłeś taki wielki świat, a nie ma w nim miejsca dla mnie i moich dzieci”.
Byli też i tacy, którzy podejmowali to ogromne ryzyko. „Za pomoc Żydom zostali uhonorowani medalem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata” mieszkańcy Dobczyc: Maria Strzelecka i jej córka Barbara Rudzka, Jan Knofliczek, Piotr Kopera, Wojciech Krupa z Kornatki, Władysław Piwowarczyk z Czasławia oraz Katarzyna Siwek z Krakowa.” - pisze autorka. Ale to nie wszyscy. Już po wydaniu książki dowiedziała się o kolejnych...