Pożar miejskiego archiwum. Straciliśmy nawet 98 proc. dokumentów? Urzędnicy dementują: "nikt nie zna skali zniszczeń"

FLESZ - Trzecia fala - ważne zmiany

Urzędnicy: nikt nie zna teraz skali zniszczeń

Wkrótce minie miesiąc od wybuchu pożaru w Archiwum Urzędu Miasta Krakowa. Strażacy walczyli z ogniem kilkanaście dni, przyczyny jego pojawienia się wciąż nie są znane, śledztwo prowadzi prokuratura. Tymczasem w przestrzeni publicznej pojawiają się sensacyjne doniesienia, według których w pożarze miało zostać zniszczonych nawet 98 proc. przechowywanych w archiwum zasobów. Pisze o tym portal krowoderska.pl, powołując się na osoby, znające proces szacowania szkód. Miejscy urzędnicy dementują.

- Nie mam pojęcia, skąd takie dane, skoro nawet nikt nie jest na razie w stanie wejść do budynku i ostatecznie oszacować strat. Wiemy, że w spalonych halach wciąż znajdują się dokumenty, jeszcze inne zostały już przewiezione do Katowic, gdzie zajęli się nimi specjaliści. Dopiero gdy uda się wszystko wydobyć ze zgliszczy, będziemy mieli prawdziwą informację, ile dokumentów uległo zniszczeniu, a ile udało się uratować - mówi nam Monika Chylaszek, rzecznik prasowa prezydenta Krakowa.

- Nie ma w tej chwili osoby, która mogłaby odpowiedzialnie powiedzieć, ile dokumentów uległo zniszczeniu. Najpierw trzeba wejść do budynku - dodaje.

Krowoderska pisze, że w archiwum, gdzie doszło do pożaru, znajdowały się cenne z punktu historycznego dokumenty. Wśród nich te, dotyczące wielkich krakowian, czyli Stanisława Lema, Marka Grechuty czy noblistki Wisławy Szymborskiej. Chodzi m.in. o księgi meldunkowe.

- To akurat prawda. W archiwum faktycznie były przechowywane domowe książki meldunkowe czy koperty dowodów osobistych osób zmarłych niezależnie od tego, czy byli sławni, czy mniej znani. Zarówno Szymborska jak i Grechuta byli mieszkańcami Krakowa. Tego typu dokumenty faktycznie mogły się zniszczyć, co do tego nie ma wątpliwości - mówi nam Chylaszek.

Dodaje, że w zasobie archiwum Urzędu Miasta Krakowa przechowywana była dokumentacja archiwalna wszystkich komórek organizacyjnych urzędu (w sumie 40) i zlikwidowanych miejskich jednostek organizacyjnych (w sumie 72 jednostki). - W zbiorach archiwum znajdowały się także Domowe Księgi Meldunkowe (z wpisami do połowy lat 60.), Karty Rejestru Mieszkańców (wydane do 1975 r.) Dokumentacja obejmowała również kartotekę ewidencyjno-dowodową osób, którym wydano dowody w latach 1952-1975 oraz koperty dowodów osobistych osób zmarłych wydanych od roku 1975 - wylicza rzeczniczka prezydenta Majchrowskiego.

Dodaje, że jeśli nawet zniszczeniu uległa książka meldunkowa Szymborskiej, to nie było w niej informacji, których nie można by odtworzyć. - Wiemy, gdzie mieszkała nasza noblistka. Ale faktycznie, patrząc historycznie, były to bardzo ważne pamiątki - informuje Chylaszek. Dodaje, że nie zostały one zdigitalizowane, gdyż obowiązek dygitalizacji części dokumentów ma tylko Archiwum Państwowe. - Nie zmienia to faktu, że w różnego rodzaju publikacjach widzimy zdjęcia np. karty dowodu osobistego Stanisława Lema. Można się zatem domyślać, że tego typu pamiątki zostały utrwalone na różnego rodzaju nowoczesnych nośnikach - mówi rzeczniczka Jacka Majchrowskiego.

Przypomnijmy, że w sprawie pożaru archiwum trwa śledztwo prokuratury. - Z kolei inspektor nadzoru budowlanego powołał biegłych, specjalistów z Politechniki Krakowskiej, którzy mają określić stan spalonych budynków. Mamy wstępną ekspertyzę, która mówi, że nie ma absolutnie na ten moment możliwości wejścia do hal, gdyż grożą zawaleniem. Nie mogą tam wejść ani śledczy ani urzędnicy. To teren katastrofy budowlanej. W tej chwili biegli mają powiedzieć, w jaki sposób trzeba zabezpieczyć budynki oraz jak wyciągnąć z nich dokumenty, by było to bezpieczne dla osób, które będą to robić - kwituje Chylaszek.

Według wyliczeń krowoderskiej w archiwum zakładowym znajdowało się ponad 20 km akt. To oznacza, że ułożony kartka przy kartce zasób archiwalny sięgałby w linii prostej od Kościoła Mariackiego do Niepołomic. To według różnych szacunków od 150 do nawet 200 milionów pojedynczych dokumentów.

Ratowanie dokumentów w Katowicach

Tymczasem dokumenty, które jeszcze podczas pożaru miejskiego archiwum w Krakowie zostały wydobyte przez strażaków z dwóch spalonych hal, trafiły do Katowic. Tam specjaliści pracują nad tym, aby jak największą część z nich uratować. Używają do tego specjalnego sprzętu: liofilizatora, który trafił do Archiwum Państwowego w Katowicach po wielkiej powodzi z 1997 roku. Wtedy woda z Odry zalała dokumenty przechowywane w archiwum w Raciborzu. Dużą część z nich, właśnie dzięki temu urządzeniu, udało się uratować. Jak będzie z krakowskimi? Trudno jeszcze powiedzieć.

Jak zdradza nam Danuta Skrzypczyk, konserwator dokumentów, pracująca w Archiwum Państwowym w Katowicach, z Krakowa dotarło prawie 600 kg uszkodzonych akt.

- Były ważone już po zamrożeniu. Łącznie otrzymaliśmy trzy zamrażarki dokumentów, każda ma 500 litrów pojemności. Akta muszą być przez pewien czas w głębokim zamrożeniu, aby nie zachodziły żadne destrukcyjne procesy biologiczne. W tym czasie przygotowujemy całą resztę procedur, bo to jest najważniejsze. Nie ma możliwości wysuszenia tych dokumentów w sposób powiedziałabym normalny, na świeżym powietrzu, wtedy papier uległby zniszczeniu - mówi nam Skrzypczyk.