Sześć osobowości w pracy
Fot. Theta
Prawie każdy przedszkolak marzy o tym, że zostanie np. strażakiem, policjantem, piosenkarką, aktorką itd. Rzeczywistość pokazuje, że bardzo rzadko takie marzenia są realizowane. Większość przyznaje, że o tym, gdzie pracują, zdecydował przypadek, los albo znajomości. I chociaż wielu ludzi jest zadowolonych z pracy, to jednocześnie stwierdzają, że chcieliby mieć możliwość ponownego, tym razem świadomego, wyboru profesji.
Wybór ten nie jest prosty; często wymaga zbierania dokładnych informacji o sobie samym i aktualnych warunkach społeczno-ekonomicznych. Warto też wiedzieć, że jeden człowiek z reguły jest w stanie kompetentnie i z satysfakcją wykonywać różne zawody.
Aby wybrać ścieżkę kształcenia i zawód, trzeba przede wszystkim poznać swoje predyspozycje osobowościowe (cechy charakteru, zdolności i wartości, a w związku z tym umiejętności), a także zaznajomić się z wymaganiami pracodawców w określonych dziedzinach (kwalifikacje i kompetencje psychofizyczne, specyfika pracy, warunki organizacyjne).
Podstawową czynnością, pozwalającą na poznanie siebie, jest określenie swoich mocnych i słabych stron. O ile z tymi drugimi zwykle nie mamy problemu, to nazwanie i otwarte "przyznanie się" do posiadania pozytywnych cech często przysparza młodym ludziom kłopoty. Zapytani np. "W czym jesteś dobry?, "Co potrafisz zrobić najlepiej?", zaskoczeni uśmiechają się i nieśmiało spuszczają wzrok. Praktyka pokazuje, że w takiej sytuacji wystarczy jednak dać uczniowi nieco więcej czasu i umiejętnie zachęcić go do ujawnienia tego, co w większości przypadków drzemie tuż pod powierzchnią. Okazuje się wtedy, że nie ma ucznia, który nie posiadałby żadnych zdolności ani preferencji; co więcej - niemal każda cecha osobowości może mieć walor pozytywny w określonym środowisku. Bo czy np. "cyniczny dociekliwiec" nie mógłby być pożądanym dziennikarzem opiniotwórczego magazynu, a człowiek z usposobienia "chłodny" - nie sprawdziłby się w ratownictwie medycznym? Oczywiście, cechy te muszą współgrać z innymi tzw. profesjonalnymi, pozwalającymi na rzetelne wykonywanie obowiązków.
Przy wyborze zawodu warto zastanowić się nad wartościami, które się ceni w życiu. W tym celu trzeba stworzyć własną listę sytuacji preferowanych, np. "bycie liderem zespołu", "różnorodność wykonywanych zadań", "posiadanie przyjaciół w pracy" itd.
Poznanie siebie to także świadomość własnych umiejętności.
Niezwykle ważnym etapem w "diagnozowaniu siebie" jest nazwanie swoich zainteresowań jako względnie stałego dążenia do poznawania świata i wybiórczym stosunku do otaczających zjawisk. Zainteresowanie jako skupienie uwagi na czymś konkretnym zdecydowanie ułatwia pogłębianie wiedzy oraz opanowywanie umiejętności. Zainteresowanie jest cechą charakteru lub osobowości. Dlatego uczeń lub student może być zapytany: "Czym się interesujesz? Co lubisz robić?". Takie pytania pojawiają się na rozmowach kwalifikacyjnych, a jakość odpowiedzi kandydata może zadecydować o efekcie spotkania. Podobnie jak sposób zredagowania punktu "zainteresowania" w CV - czasami niedocenianego przez aplikantów, ze względu na możliwość przekazania w nim ciekawych treści.
W celu określania typu osobowości zawodowej stosuje się tzw. inwentarze zainteresowań, czyli wystandaryzowane narzędzia badań, których wyniki są porównywane z wynikami ludzi wykonujących określone zawody.
Popularnym testem stosowanym przed doradców zawodowych jest autotest Johna L. Hollanda lub jego skrócona wersja w różnych wariantach. Np. starsi uczniowie dostają do rozwiązania test składający się ze stu pytań, wymagających zamkniętych odpowiedzi, a młodsi ćwiczenie typu "gra towarzyska", w którym wybierają najbardziej "pasujące" im grupy osób, z którymi chcieliby spędzić imprezę. Ideą stosowania tego typu ćwiczeń jest założenie, że człowiek powinien pracować w takim środowisku pracy, w jakim może czuć się dobrze, spędzając czas wolny. Należy pamiętać, że w różnym natężeniu każdy z nas posiada dany procent każdego typu, a różna ich hierarchia i konfiguracja może ułatwić określenie predyspozycji do wykonywania danych zawodów.
Wybór zawodu jest formą połączenia osobistych zainteresowań z możliwościami, jakie stwarza świat pracy. Holland wyróżnia sześć dominujących typów osobowości zawodowej i odpowiadające im środowiska pracy. Typy mieszane powstają z kombinacji typów dominujących. I tak wyróżnione zostały:
Typ realistyczny
Reprezentowany jest przez osoby, które nie wymagają bezpośredniego kontaktu z ludźmi. Wolą raczej pracę z przedmiotami i maszynami. Często posiadają ponadprzeciętne zdolności manualne i "zmysł" techniczno-mechaniczny. Lubią rozwiązywać problemy poprzez konkretne, "namacalne", niekoniecznie wyszukane, tradycyjne działania oraz podejmować ryzyko na podstawie logicznych, konkretnych przesłanek. Cenią sobie status, pieniądze i władzę. Dominujące cechy osobowości to bezpośredniość i upór.
Przykładowe zawody to: inżynier, mechanik, rolnik, stolarz, mechanik, lakiernik samochodowy, strażak, piekarz, rzeźnik, projektant narzędzi.
Typ badawczy (naukowiec)
Osoby o tym profilu zawodowym preferują w pracy odkrywanie i analizowanie danych na temat otaczającego świata, który postrzegają jako złożony i oryginalny. Są nastawione na "rozprawianie się" z nowymi, nierzadko abstrakcyjnymi ideami, lubią rozwijać teorie po to, by poznać i opisać interesujące zjawiska. Cenią sobie naukę i kompetencje. Posiadają zdolności naukowe, techniczne i matematyczno-logiczne; często również zdolności do wybitnego posługiwania się słowem pisanym lub mówionym. Problemy rozwiązują poprzez wnikliwe, analityczne myślenie. Ich cechy osobowości to dociekliwość, racjonalizm i skromność.
Przykładowe zawody to: badacz, programista komputerowy, analityk laboratoryjny, biochemik, dentysta, radiolog, gleboznawca.
Typ artystyczny (twórca)
Osoby należące do tego typu są kreatywne, posiadają dar twórczego myślenia. Mają bogatą wyobraźnię i poczucie estetyki, potrafią mieć oryginalne pomysły, są ekspresywne. Nierzadko są uzdolnione artystycznie, a świat postrzegają jako piękny i nieskończenie interesujący. W sposobie rozwiązywania problemów kierują się intuicją i niekonwencjonalnymi metodami. Dominujące cechy ich osobowości to emocjonalność, idealizm, delikatność i nonkonformizm.
Przykładowe zawody to: muzyk, malarz, pisarz, projektant odzieży, kompozytor, projektant wnętrz, aktor, tłumacz.
Typ społeczny
W społecznym środowisku pracy wartością nadrzędną jest pomoc innym ludziom. Osoby należące do tego typu posiadają wyjątkowe zdolności interpersonalne i edukacyjne. Są otwarte i uczuciowe, czasami przywódcze, zorientowane na pomoc innym. Cenią działalność społeczną; lubią informować, tłumaczyć, wspierać i opiekować się. Starają się wpływać na innych i rozumieć ludzkie zachowania. Są towarzyskie, przyjacielskie i z reguły chętne do współpracy. Problemy rozwiązują, kierując się uczuciami i są elastyczne w realizacji pomysłów. Łatwo nawiązują kontakty.
Przykładowe zawody to: dozorca, nauczyciel, pielęgniarka, terapeuta, doradca zawodowy, pedagog, kelner, instruktor nauki jazdy.
Typ przedsiębiorczy (inicjator)
Przedstawiciele tego typu preferują pracę z ludźmi, polegającą na tzw. zimnym kontakcie, tj. lubią organizować innym czas, zarządzać, kontrolować, monitorować i ewentualnie modyfikować pomysły w imię osiągnięcia wymiernie lepszych rezultatów czy bardziej satysfakcjonujących korzyści finansowych. Mają zdolności interpersonalne i przywódcze; lubią wpływać na innych. Interesują się ekonomią, światem biznesu, marketingiem i polityką. Świat postrzegają w kategoriach statusu, władzy i odpowiedzialności. Są energiczni, ambitni i niezależni. Wierzą we własne siły, a problemy rozwiązują nierzadko podejmując ryzyko.
Przykładowe zawody to: przedstawiciel handlowy, administrator osiedla, przedsiębiorca, fotoreporter, pośrednik w handlu nieruchomościami, kucharz, kierownik biura.
Typ konwencjonalny (tradycjonalista)
Ludzie tego typu wolą pracę z organizacją danych, najlepiej w uporządkowanej, prostej strukturze. Sprawdzają się w zawodach wymagających zdolności obliczeniowych, w biurach i urzędach. Potrafią klasyfikować i systematyzować; są logiczni. Świat postrzegają konstruktywnie; lubią proste i praktyczne rozwiązania problemów, przy uznaniu sprawdzonych zasad. Są praktyczni, dokładni, skrupulatni, zorganizowani i konformistyczni.
Przykładowe zawody to: księgowy, kasjer, pracownik biurowy, planista działalności gospodarczej, sekretarka, inspektor, rzeczoznawca, agent celny, administrator baz danych.
Satysfakcja z wykonywanej pracy zależy od stopnia zbieżności typu osobowości i wybranego zawodu. Niezwykle istotnym etapem w życiu każdego ucznia jest wybór szkoły ponadgimnazjalnej, a w przypadku szkoły kończącej się maturą - wybór przedmiotów z rozszerzonym programem nauczania. Etap ten jest często kluczowy i może decydować o przyszłości zawodowej, bo determinuje wybór przedmiotów maturalnych i tym samym możliwych kierunków studiów.
Należy pamiętać jednak o tym, że z kierunku studiów najczęściej nie wynika konkretny zawód. Studiowanie to rozwijanie własnych zainteresowań na bazie mniej lub bardziej rozpoznanych predyspozycji osobowościowych i jest to bardzo ważny, aczkolwiek kolejny i na pewno nie ostatni etap wyboru pracy.
Chciałabym zachęcić do "badania siebie" - na własną rękę i z pomocą fachowców - doradców zawodowych, a także do podążania za głosem duszy po to, by móc potem powiedzieć za genialnym Thomasem Edisonem: "Nie przepracowałem ani jednego dnia w swoim życiu. Wszystko, co robiłem, to była przyjemność".
EWA KRUK
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
