Pracodawca wypłaci

Fot. Anna Kaczmarz

KODEKS PRACY. Firma ma obowiązek wypłaty pracownikom specjalnych świadczeń pieniężnych

Sporo nieporozumień istnieje z zakresie tzw. pozapłacowych świadczeń pieniężnych należnych pracownikom. Do tej grupy należą odprawy.

Różne odprawy

Kodeks pracy przewiduje kilka rodzajów tych świadczeń. Najczęściej występującą jest odprawa emerytalna, związaną z zakończeniem pracy zawodowej i przejściem na emeryturę. Istnieje także odprawa rentowa, wypłacana w przypadku, gdy pracownik przechodzi na rentę z tytułu niezdolności do pracy. Trzeba też wymienić odprawę pośmiertną, przysługującą najbliższej rodzinie zmarłego pracownika.

Odprawa należy się także w przypadku, gdy stosunek pracy z pracownikiem został rozwiązany w ramach zwolnień grupowych. Można też wymienić odrębny rodzaj odpraw, wiązanych z osobami zatrudnionymi na podstawie wyboru. Ten typ zatrudnienia dotyczy niektórych pracowników samo-rządowowych, w urzędzie marszałkowskim, w starostwie powiatowym i w urzędzie gminy.

Likwidacja stanowiska

Prawo do odprawy pieniężnej mają pracownicy zwalniani z pracy z przyczyn od nich niezależnych. Jest to rekompensata za pozbawienie miejsca pracy. Uprawnienie to przysługuje wszystkim pracownikom bez względu na indywidualny czy grupowy tryb zwolnienia. Nie ma też znaczenia czy jest to zwolnienie za wypowiedzeniem czy porozumieniem stron. Prawa do odprawy nie mają jednak osoby zwalniane przez pracodawców zatrudniających mniej niż 20 osób. Całość sprawa związanych z tymi odprawami reguluje ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dziennik Ustaw, rok 2003, Nr 90 poz. 844).

Odprawy nie mogą dostać pracownicy mianowani oraz pracownicy tymczasowi. Nie otrzymują jej także osoby wykonujące pracę na podstawie tzw. umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa o dzieło, samozatrudnienie).

Wysokość odprawy zależy od stażu pracy u pracodawcy, który zwalnia pracownika oraz od wysokości wynagrodzenia zwalnianego. Nie ma natomiast wpływu wymiar jego czasu pracy. Zgodnie z art. 8 wspomnianej powyżej ustawy pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna w wysokości: 1-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli był zatrudniony krócej niż 2 lata; 2-miesięcznego, przy zatrudnieniu od 2 do 8 lat lub 3-miesięcznego, gdy zatrudnienie trwało ponad 8 lat.

Pracownik może pobierać odprawę wiele razy w trakcie całej swojej kariery zawodowej, czego oczywiście nikomu nie życzymy. Także w przypadku powtórnego podjęcia pracy u tego samego pracodawcy, który już poprzednio rozwiązał z nim stosunek pracy.

Odprawa emerytalna

Każdemu pracownikowi, który kończy pracę w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Prawo do odprawy nie zależy ani od sposobu rozwiązania stosunku pracy, ani od tego, kto dokonuje tego rozwiązania. Tak stanowi art. 92, par. 1 Kodeksu Pracy.

Jednak dość często słyszymy od znajomych o innych odprawach np. 3-miesięcznych. Wynika to z faktu, że w zakładach pracy mogą obowiązywać przepisy wewnętrzne, jak również istnieją szczególne przepisy branżowe dotyczące niektórych grup zawodowych. Te przepisy wewnętrzne i branżowe mogą przewidywać wypłatę odprawy w większej wysokości niż przewiduje Kodeks Pracy.
Wśród uprzywilejowanych grup zawodowych są m.in. żołnierze i policjanci. Żołnierzom zawodowym przysługuje odprawa emerytalno-rentowa od 1 do 3 krotności zarobków. Ta największa odprawa należy się po 10 latach służby. Dodatkowo, za każdy rok pracy ponad 10 lat wysokość odprawy ulega zwiększeniu o 20 proc. uposażenia. Policjant w służbie stałej dostaje odprawę w wysokości trzymiesięcznej pensji wraz ze stałymi dodatkami. Odprawa zwiększa się o 20 proc. wynagrodzenia za każdy kolejny pełny rok wysługi po pięciu latach pracy. Maksymalnie, podobnie jak w przypadku żołnierzy, można dostać sześciomiesięczną odprawę.

Urzędnikom administracji rządowej i terenowej (tzw. służba cywilna), którym ustał stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje podstawowa odprawa w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia. Jednak, jeżeli urzędnik przepracował co najmniej 20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa wynosi 6-krotność wynagrodzenia.

Pracownikom samorządowym przy przejściem na emeryturę lub rentę po 10 latach pracy przysługuje odprawa w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia, po 15 latach - 3-miesięcznego, a po 20 latach 6-miesięcznego.

Odprawa pośmiertna

Wysokość odprawy pośmiertnej uzależniona jest od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i przysługuje w wysokości: 1-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli okres pracy wynosił krócej niż 10 lat; 3-miesięcznego, jeżeli było to co najmniej 10 lat; 6-miesięcznego, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Odprawa pośmiertna jest dzielona w równych częściach między wszystkich uprawnionych członków rodziny. Jeżeli uprawniony jest tylko jeden członek, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy należnej odprawy.

Trzeba pamiętać, że pracodawca nie wypłaci odprawy pośmiertnej, jeżeli ubezpieczył pracownika na życie i członkom rodziny zmarłego należy się z tego tytułu odszkodowanie w wysokości co najmniej równej odprawie. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, wypłacona zostanie różnica pomiędzy tymi świadczeniami.

[email protected]