Prometeusz

Kino science fiction, kiedyś zaliczane do nurtu "wielkiej przygody”, przeszło kosmiczną transformację. Wystarczy spojrzeć na dorobek Ridleya Scotta, który z tym gatunkiem stykał się kilkakrotnie. "Obcy – 8 pasażer Nostromo”, bez dwóch zdań arcydzieło gatunku, wciąż budzące grozę u widzów, było skupionym na przeżyciu psychologicznym dramatem. Rozegrane w ciasnej, klaustrofobicznej przestrzeni, z niewielką (i malejącą z minuty na minutę!) liczbą bohaterów, bez oszałamiających efektów specjalnych.

Podobnie drugie ze znakomitych dzieł będących efektem mutacji Scott-SF – "Łowca androidów”, do dziś uważany za opus magnum kosmicznego kina. Tu także napędem były nie efekty specjalne, lecz konfrontacja jednostki – na pierwszym planie z replikantami, a głębiej z samym sobą.

"Avatar” pokazał zupełnie inną panoramę futuryzmu. Dynamiczny rozwój efekciarskich technik, z obrazem trójwymiarowym na czele, sprawił że twórcy zachłysnęli się wizualnymi fajerwerkami. Trudno się dziwić, że pozwolił się im uwieść również Ridley Scott, jeden z wielkich malarzy kina, absolwent elitarnego Royal College of Art. Kto pamięta, jak istotną funkcję w filmach Anglika pełni obraz, kto wspomina ujęcia nie tylko z "Obcego” czy "Łowcy androidów”, ale także z "Thelmy i Louise”, "Gladiatora”, "Królestwa niebieskiego” czy "Helikoptera w ogniu”, ten nie będzie zaskoczony koncepcją "Prometeusza”. Scott z malarską pasją postanowił odmalować spotkanie człowieka z obcymi. Podobnie jak w "Obcym”, fabuła się rozkręca, z wtulonego w ciszę dramatu przeradza się w bombastyczne trzęsienie ziemi. O ile jednak w "Obcym” skupiony na jednostce finał trzymał za gardło i nie po­zwalał spokojnie odetchnąć aż do napisów końcowych, o tyle w najnowszej produkcji napięcie uchodzi jak powietrze ze skafandra kosmonauty. Dlaczego?

Odpowiedź kryje się w tym, co napisałem na początku. W tym, co łączy "Prometeusza” z "Avatarem”. W ich wizualnej nieskończoności, którą napędzają efekty specjalne oraz trójwymiarowa stereoskopia. W historii kina naprawdę rzadko udawało się połączyć epicki roz­mach z intelektualną rozgrywką. Tej pułapki udało się uniknąć Stanleyowi Kubrickowi w pamiętnej "2001: Odysei kosmicznej”, kilka dekad później w tej czarnej dziurze nie utknęli również bracia Wachowscy z "Matrixem” (ale polegli już, realizując jego dwie kontynuacje). Natłok efekciarskich ujęć rozprasza widza i zwraca jego uwagę na drugoplanowe detale, takie jak scenografia czy efekty komputerowe. Zamiast snuć refleksję, skupiamy się na podziwianiu landszaftów,

Czy to oznacza, że "Prome­teusz” uległ katastrofie? Scott zrealizował wizualnie rozbuchany film. Próbował połączyć dawny sposób myślenia o science fiction z najnowszą technologią napędzającą globalną kinematografię. To się nie do końca udało. Nie wyjdziemy z projekcji wzbogaceni o głębokie filozoficzne refleksje. Ale przecież nie tylko o to chodzi w kinie. Czasami warto przeżyć kosmiczny odlot. I w tym kontekście "Prometeusz” porusza się z prędkością nadświetlną.

FOT. IMPERIAL