Prościej, jaśniej, przyjaźniej dla przedsiębiorców. Nowe prawo zamówień publicznych zacznie obowiązywać od nowego roku. Dla kogo 200 mld zł?

FLESZ - Lex Uber wchodzi w życie

– Zrobiliśmy wszystko, by stworzyć przepisy przede wszystkim atrakcyjne dla przedsiębiorców. Chodzi o to, by chcieli oni startować w publicznych przetargach. Z jednej strony pozwoli to powiększyć krąg firm czerpiących dochody z tego tytułu, zwłaszcza o podmioty małe i średnie, które natrafiały tu dotąd na wiele barier. Z drugiej –w ramach dostępnych środków publicznych zamawiający otrzymają przedmiot zamówienia o jak najlepszej jakości, bo głównym kierunkiem zmian jest właśnie najwyższa jakość, a nie jak dotąd - najniższa cena – wyjaśnił Hubert Nowak, prezes Urzędu Zamówień Publicznych, podczas konferencji zorganizowanej w Krakowie przez Małopolską Agencję Rozwoju Regionalnego we współpracy z Okręgową Izbą Radców Prawnych.

Nowe Prawo Zamówień Publicznych oznacza mniej formalności i zdecydowanie więcej partnerstwa w relacjach między zamawiającymi a wykonawcami, wprowadza pełną elektronizację, odrębną, elastyczną procedurę udzielania zamówień poniżej progów unijnych, możliwość negocjowania umów w celu ich ulepszenia. Zamawiający będą zobowiązani do maksymalnego uszczegółowienia swoich potrzeb oraz kryteriów oceny ofert. Wszystkie zamówienia w Polsce, wraz z niezbędnymi informacjami na ich temat, przedsiębiorcy będą mogli znaleźć w jednym miejscu – na specjalnej stronie prowadzonej przez UZP.

- Te nowe zasady są, jako się rzekło, bardzo przyjazne dla przedsiębiorców, ale przez to, że są nowe, wymagają zdobycia umiejętności zarówno przez przedsiębiorców, jak i odpowiednie służby zamawiających. Przedsiębiorcy, których wspieramy na co dzień sygnalizowali nam, że to jest dla nich bardzo ważny temat, dlatego zorganizowaliśmy tę konferencję – wyjaśniła Małgorzata Drewnicka, szefowa MARR.

Dodała, że od lat mówiło się o uproszczeniach, informatyzacji i większej elastyczności zamówień publicznych, ale dopiero zespół pod wodzą dotychczasowej minister rozwoju Jadwigi Emilewicz (która musiała opuścić rząd w ramach rekonstrukcji), w ścisłym porozumieniu z przedsiębiorcami i zamawiającymi oraz prawnikami, opracował projekt, który – jak się wydaje – wprowadzi w realiach zamówień publicznych z dawna pożądane zmiany.

- Nieznajomość prawa szkodzi i wiedzą to radcowie prawni po obu stronach procesu zamówień publicznych: i ci reprezentujący zamawiających, jak i ci wspierający wykonawców. Nie przez przypadek moi koledzy z Izby w dużej liczbie występują na tej konferencji w roli prelegentów – podkreślił dr Marcin Sala-Szczypiński, dziekan Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie

W ramach odpowiedzi na pytanie „Czy potrzebujemy nowego Prawa zamówień publicznych?”, Hubert Nowak, szef Urzędu Zamówień Publicznych, przedstawił genezę oraz główne cele iż zapisy ustawy.

- Od 2008 r, jestem radcą prawnym, z drugiej strony przez 8 lat byłem przedsiębiorcą i zatrudniałem kilkadziesiąt osób. Mierzyłem się więc ze wszystkimi wyzwaniami, z jakimi mierzą się uczestnicy procesu publicznych zamówień. To przyciągnęło mnie do UZP, by próbować coś zmienić, by to było prawo atrakcyjne dla przedsiębiorców – wyjaśnił Hubert Nowak.

Dodał, że jest to bardzo ważne, bo średnia liczba ofert składanych w przetargach w 2018 r. wyniosła zaledwie 2,19, gdy w 2017 r. było to 2,38; w roku 2016 - 2,87; a w 2015 – 2,90.

- W 2019 udało się wprawdzie przełamać ów niekorzystny trend (średnia liczba ofert wzrosła do 2,4), ale to wciąż za mało, by mówić o konkurencyjności. Zwłaszcza że zdarzało się często, że do niektórych, mniejszych, tańszych zamówień, nie stawał nikt. A mówimy tu o rynku wartym w sumie ponad 200 mld zł rocznie – podkreślił Hubert Nowak.

Zamówienia publiczne wpływają na całą gospodarkę

Zamówienia publiczne to kluczowa forma udziału sektora publicznego w gospodarce. W ten sposób towary, usługi i roboty budowlane zamawia w Polsce prawie 34 tys. podmiotów, w tym ok. 13 tys. regularnie. Owe 200 mld zł, o których wspomniał prezes UZP, stanowi ponad 9 procent polskiego PKB. Zamówienia publiczne wpływają na najistotniejsze gałęzie gospodarki. Zależy od nich m.in. los firm budowlanych. W wielu branżach dla co czwartego przedsiębiorcy zamówienia publiczne to ponad połowa przychodów, a dla co dziesiątego – 75 proc. przychodów.

Odpowiednio ukierunkowane i zarządzane zamówienia publiczne mogą więc istotnie przyczyniać się do wzrostu przedsiębiorstw. Natomiast źle przeprowadzane postępowania, brak współpracy na linii zamawiający-wykonawca czy też restrykcyjne umowy, mogą prowadzić nawet do upadku firm.

Główne problemy, które ma rozwiązać nowe Prawo zamówień publicznych:

• Nieproporcjonalnie mały, w stosunku do potencjału, udział małych i średnich firm w rynku zamówień publicznych.
• Niska konkurencyjność i zmniejszające się zainteresowanie wykonawców rynkiem zamówień publicznych (w 2017 r. w ok. 43% postępowań złożono tylko jedną ofertę).
• Brak równowagi w pozycji zamawiającego i wykonawcy.
• Brak powiązania wydatków na zamówienia publiczne z realizacją polityki oraz celów strategicznych państwa, m.in. wzrostu innowacyjności.
• Wybieranie rozwiązań najtańszych, zamiast najbardziej efektywnych w dłuższym okresie.
• Koncentracja zamawiających na spełnieniu wymogów formalnych, zamiast na uzyskaniu najlepszego jakościowo produktu lub usługi.
• Ograniczona dostępność do środków odwoławczych do Krajowej Izby Odwoławczej (KIO) oraz skarg na wyroki KIO do sądów powszechnych, niejednolitość orzecznictwa KIO i sądów powszechnych.
• Nieefektywny system kontroli zamówień publicznych.

Nowe prawo zamówień publicznych: najważniejsze rozwiązania

Zasada efektywności

Przetargi mają być nakierowane na to, by w ich efekcie powstawał produkt jak najlepszej jakości, a uzyskana za niego cena była konkurencyjna. Aby zrealizować w praktyce tę zasadę, podmioty publiczne będą miały obowiązek dokonać analizy swoich potrzeb i możliwych rozwiązań na rynku przed dużymi inwestycjami.

Umowy z podwykonawcami równie korzystne, jak te z wykonawcami

W takich kwestiach jak kary umowne, płatności czy waloryzacja, postanowienia umów z podwykonawcami nie mogą być mniej korzystne niż postanowienia umów z wykonawcami.

Obowiązkowe częściowe płatności i zaliczki i poprawa płynności wykonawców

Na rzecz wsparcia MŚP działać będą m.in. obowiązkowe, częściowe płatności i zaliczki w dłuższych umowach oraz wzmocnienie podziału zamówień na części. Obniżenie maksymalnej wysokości wadium i zabezpieczenia należytego wykonania umowy o połowę spowoduje, że udział w postępowaniach będzie mniej obciążający.

Procedura uproszczona poniżej progów unijnych

Jednym z kluczowych rozwiązań nowych przepisów jest wprowadzenie procedury uproszczonej poniżej tzw. progów unijnych oraz uproszczeń w innych trybach i konkursach.

Katalog klauzul abuzywnych i nowe zasady waloryzacji wynagrodzenia

Na rzecz zrównoważenia pozycji stron działać będą z kolei m.in.: wprowadzenie katalogu klauzul abuzywnych (czyli niedozwolonych) naruszających równowagę stron oraz wprowadzenie nowych zasad waloryzacji wynagrodzenia. Jeżeli pojawią się problemy, zamawiający będzie również zobowiązany do dokonania ewaluacji realizacji umowy.

Koncentracja ogłoszeń o zamówieniach

Wzrost liczby startujących w przetargach chcemy osiągnąć poprzez zwiększenie roli dialogu z wykonawcą na etapie przygotowania postępowania, koncentrację ogłoszeń o zamówieniach w jednym miejscu: Biuletynie Zamówień Publicznych i wprowadzenie zasady współdziałania przy realizacji zamówienia.

Usprawnienie postępowania przed KIO

Nowe prawo usprawni też postępowanie skargowe na orzeczenia KIO. Co do zasady orzekać mają składy 3-osobowe. Nastąpi też obniżka opłaty od skargi na orzeczenie KIO (dziś jest to pięciokrotność opłaty wniesionej do KIO, a ma być trzykrotność). Wydłuży się - z 7 do 14 dni - termin na wniesienie takiej skargi.

Jeden sąd ds. zamówień publicznych

Projekt zakłada wyznaczenie jednego sądu ds. zamówień publicznych. Miałby nim być Sąd Okręgowy w Warszawie. Wraz ze zmianami dot. KIO będzie to realne narzędzie do uzyskania przewidywalnych rozstrzygnięć.

Zasada koncyliacji

Przewidziano ponadto mechanizm koncyliacji, czyli ugodowego załatwiania największych sporów pomiędzy wykonawcą a zamawiającym na etapie wykonywania umowy. Strony będą mogły zwrócić się do Sądu Polubownego przy Prokuratorii Generalnej RP o szybkie rozstrzygnięcie sporu, zanim trafi on na drogę sądową. Koncyliacja jest tańsza i szybsza od sądu i umożliwi kontynuowanie realizacji umowy.

Nowe zasady kontroli

Wspólne, dla organów kontrolujących zamówienia publiczne, zasady przeprowadzania kontroli oraz powołanie Komitetu ds. Kontroli w Zamówieniach Publicznych, czyli forum współpracy i wymiany informacji pomiędzy organami. Ma to usprawnić system kontroli.

Prezes UZP będzie propagował dobre praktyki

Projekt przewiduje również wzmocnienie roli Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w przygotowywaniu i propagowaniu dobrych praktyk i wzorów dokumentów, które mają wspierać zamawiających. Prezes Urzędu będzie również publikował postanowienia umowne sprzeczne z zasadami wskazanymi w PZP oraz wyjaśniał wątpliwości interpretacyjne np. u organów kontroli. W Urzędzie powstanie specjalna infolinia dla przedsiębiorców i zamawiających.

Ustawa wprowadza także dokument strategiczny: polityka zakupowa państwa. Wskaże on, jak będą inwestowane publiczne pieniądze, większa część z 200 mld zł rocznie. Polityka będzie tworzona co cztery lata, w ścisłym powiązaniu ze strategią rozwoju państwa, i zatwierdzana przez cały rząd.

Zamówienia publiczne od 2021 roku

- Jeśli zamawiający nie stworzą partnerskich warunków kontraktowych, to niedługo będą musieli konkurować o wykonawców. Dobrzy przedsiębiorcy nie będą uczestniczyć w przetargach, w których nie stworzy im się partnerskich warunków. Dlatego w nowym prawie zamówień publicznych położyliśmy tak silny nacisk na partnerską współpracę stron, równe obowiązki, możliwość negocjacji; relacji nie mogą kształtować niejasne zapisy oraz nielimitowane i często niesprawiedliwe kary – podkreślił prezes UZP.

W dalszej, praktycznej części konferencji MARR, specjaliści od zamówień publicznych, w tym przedstawiciele dużych zamawiających, jak GDDKiA, PKP PLK, Kraków Airport, a także pracownicy MARR i prawnicy z OIRP, omówili szczegółowo kolejne aspekty i zapisy nowej ustawy.

Wkrótce MARR uruchomi specjalną platformę służącą wszystkim, którzy będą potrzebowali wsparcia przy stosowaniu Prawa zamówień publicznych.