Przełom w terapii wczesnego AMD

AMD (Age-related Macular Degen-eration), czyli zwyrodnienie pla-mki żółtej, to obecnie najpowszechniejsza choroba siatkówki oka i najczęstsza przyczyna utraty widzenia u osób po 60. roku życia. W Polsce na AMD cierpi ponad milion ludzi, na całym świecie ok. 25 milionów. Jeszcze do niedawna leczenie zwyrodnienia plamki polegało wyłącznie na próbach spowolnienia postępu choroby. Dziś możliwa jest terapia „odmłodzenia komórek siatkówki” za pomocą rewolucyjnego lasera 2RT.

- Laser 2RT to szansa na wyleczenie tysięcy pacjentów z wczesnym stadium AMD, którym do tej pory pozostawała jedynie próba spowolnienia choroby za pomocą suplementacji diety środkami zawierającymi witaminy i __mikroelementy - wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Krystyna Czechowicz-Janicka z warszawskiego Instytutu Oka, który jako pierwszy ośrodek w Europie Środkowej i jeden z niewielu na całym kontynencie, rozpoczyna leczenie wczesnych postaci AMD.

Falujące linie
Plamka to miejsce w siatkówce oka o największej rozdzielczości widzenia. Jej uszkodzenie powoduje przede wszystkim pogorszenie ostrości wzroku do dali i bliży, ubytek w polu widzenia i problemy z postrzeganiem barw. Do grona najbardziej zagrożonych chorobą należą osoby po 50. roku życia. W tej grupie jest to najczęstsza przyczyna ciężkiej utraty widzenia - praktycznej (czyli społecznej) ślepoty.

Naukowcom do tej pory nie udało się poznać dokładnych przyczyn powstawania AMD. Uważają, że choroba wynika z mutacji kodu genetycznego, czyli zmian, które się w nim dokonują. Może dochodzić do tego spontanicznie lub pod wpływem czynników zewnętrznych. Do pierwszych objawów AMD zalicza się przede wszystkim zniekształcanie i wykrzywianie widzenia linii prostych. Z tego powodu narastają trudności m.in. w czytaniu oraz pojawiają się zaburzenia w widzeniu centralnym, czyli widzeniu tego, co znajduje się w środku obrazu.

Aby samemu kontrolować wzrok, wielu lekarzy zaleca pacjentom stosowanie w domu testu Amslera. Badanie przeprowadza się dla każdego oka osobno. Test polega na obserwacji z odległości 30 cm siatki Amslera, będącej kwadratem o bokach 10 cm podzielonym czarną siatką linii przecinających się co 0,5 cm. W centrum siatki znajduje się punkt, na który kieruje się oś widzenia. Jeśli linie proste postrzegane są jako pofałdowane, występują zaburzenia kształtu obrazu lub czarne plamy oraz wrażenie oślepiających błysków światła, należy bezzwłocznie zgłosić się do okulisty.

Badanie dna oka
Najlepiej jednak, aby wszystkie osoby po 50. roku życia regularnie zgłaszały się na profilaktyczne wizyty do okulisty - w szczególności ważne jest wykonywanie tzw. badania dna oka. Jest to badanie nieinwazyjne, umożliwiające ocenę stanu siatkówki, nerwu wzrokowego i naczyń. Dzięki badaniu dna oka często można rozpoznać AMD, co w przypadku zdiagnozowania wczesnej postaci zwyrodnienia pozwala podjąć natychmiastowe leczenie.

W niektórych przypadkach - u co dziesiątej osoby - wczesne stadium AMD przechodzi w stadium późniejsze, które charakteryzuje się już znacznym pogorszeniem ostrości wzroku. Zazwyczaj zmiany degeneracyjne najpierw obejmują jedno oko. To stadium choroby także może zostać niezauważone, ponieważ oko zdrowe przejmuje funkcje chorego. Pacjenci, u których rozpoznano już AMD, powinni być pod stałą opieką okulisty, ponieważ u ok. 40 proc. z nich zmiany zwyrodnieniowe pojawiają się w drugim oku w ciągu pięciu lat od zdiagnozowania choroby.

Czynniki ryzyka
Istnieje wiele czynników ryzyka rozwoju choroby, z których najistotniejszą stanowi zaawansowany wiek. Kolejne to obciążenie genetyczne, płeć (częściej rozwija się u kobiet), rasa (osoby rasy kaukaskiej są bardziej narażone), jasny kolor tęczówki, nadciśnienie tętnicze, wysoki poziom cholesterolu, palenie tytoniu, ekspozycja na światło słoneczne i niewłaściwa dieta - zbyt niskie spożycie produktów zawierających antyoksydanty, czyli owoców i warzyw.

AMD wysiękowe
Istnieją dwie postacie AMD: sucha i wysiękowa (mokra). Postać sucha jest częstsza - występuje w ok. 90 proc. przypadków. Wysiękowe AMD występuje rzadziej (15 proc. przypadków), ale przebiega znacznie szybciej i może doprowadzić do poważnej utraty wzroku w ciągu zaledwie kilku miesięcy. Związane jest to ze wzrostem patologicznych nowych naczyń krwionośnych (tzw. angiogeneza - główna przyczyna wysiękowej postaci AMD) w obszarze plamki. Naczynia te są delikatne i niesz- czelne, dochodzi do wycieku przez ich ścianki płynu oraz krwi, co prowadzi do powstania edemy (odwarstwienia, nadmiernego nagromadzenia płynu w tkankach), a także blizn, które uszkadzają plamkę. Zazwyczaj pojawia się mroczek centralny (scotoma), który powoduje upośledzenie centralnego widzenia.

W Polsce zarejestrowany jest lek hamujący rozwój wysiękowej postaci choroby. Jego działanie polega na blokowaniu czynnika stymulującego rozwój nieprawidłowych naczyń krwionośnych tworzących się pod plamką. Lek podawany jest do wnętrza gałki ocznej za pomocą zastrzyków. Niestety ta, jak i inna nowoczesna metoda - terapia fotodynamiczna - nie gwarantują pełnego powrotu do zdrowia. Terapia dynamiczna polega na wprowadzeniu do układu krwionośnego pacjenta wrażliwej na światło substancji - werteporfiny. Kumulowana w nieprawidłowych naczyniach krwionośnych w okolicy plamki werteporfina jest poddawana działaniu światła czerwonego wytwarzanego przez specjalny, nietermiczny laser, co stymuluje tworzenie zakrzepu zamykającego naświetlane naczynia. W ten sposób, wybiórczo, bez niepotrzebnego uszkadzania komórek siatkówki, dochodzi do zamknięcia, a następnie obumarcia nieprawidłowo rozrośniętych naczyń krwionośnych.

Sucha postać AMD
Sucha forma AMD rozwija się stopniowo i powoli niszczy widzenie. Charakteryzuje się występowaniem tzw. druz (złogi produktów przemiany materii siatkówki) oraz zmianami zanikowymi w siatkówce. Z czasem sucha postać AMD doprowadza do rozwijania się postaci wysiękowej, gwałtownie i nieodwracalnie niszcząc komórki światłoczułe siatkówki, co w efekcie daje praktyczną ślepotę.
Według ekspertów, obecność druz pod siatkówką uważana jest za klasyczny marker świadczący o występowaniu wczesnego AMD. Jak już powiedziano, w tej fazie choroby jedynym sposobem leczenia jeszcze do niedawna była suplementacja diety, a próby wykorzystania laserów, stosowanych konwencjonalnie przy laseroterapii chorób siatkówki, nie przynosiły zadowalających efektów, głównie ze względu na skutki towarzyszące termicznemu uszkodzeniu komórek siatkówki.

Przełomem okazał się laser 2RT (Retinal Rejuvenation Therapy) wykorzystujący oddziaływanie precyzyjnie kontrolowanego, nanosekundowego impulsu laserowego na siatkówkę oka. Wieloośrodkowe międzynarodowe badania i testy kliniczne lasera 2RT wykazały, iż możliwe jest odwrócenie procesu powodującego AMD poprzez redukcję druzów występujących w siatkówce chorych we wczesnym stadium AMD.

Szansa dla chorych
- Skuteczna terapia wczesnego stadium AMD, a tym samym zminimalizowanie ryzyka utraty widzenia w późniejszym stadium choroby, to coś, na __co czekał bardzo długo cały świat okulistyki - podkreśla prof. dr hab. n. med. Krystyna Czechowicz- -Janicka. - Laser 2RT, w którego posiadaniu jest nasz Instytut Oka, w połączeniu z zastosowaniem wczesnej diagnostyki zmian siatkówkowych, to przełom w leczeniu AMD. To rewolucyjne rozwiązanie, które wykorzystuje mechanizm naturalnej odpowiedzi immunologicznej komórek.

Impuls lasera dociera do selektywnie wybranych komórek powodując ich obumarcie, ale równocześnie nie uszkadzając komórek sąsiednich. Sprowokowany zostaje w komórkach siatkówki, naturalny biologiczny proces samoodbudowy i regeneracji tych komórek. Nowe komórki podlegają procesowi adaptacji, który uwalnia czynniki wzrostu i przywraca transport płynów w błonie Brucha.

- W rezultacie następuje odnowa warstwy nabłonka, bez szkody dla fotoreceptorów i naczyniówki - mówi prof. Krystyna Czechowicz-Janicka.

Jak podkreśla okulistka, terapia wczesnego stadium AMD laserem 2RT pozwoli nie tylko na zatrzymanie, ale przede wszystkim na cofnięcie zmian chorobowych jeszcze w bardzo wczesnym stadium choroby, zanim uszkodzenie siatkówki stanie się nieodwracalne.

- To ogromny przełom w okulistyce i szansa na __wyleczenie dla tysięcy chorych we wczesnym stadium AMD - dodaje prof. Krystyna Czechowicz-Janicka. - Terapia tzw. wstrzyknięć doszklistkowych, stosowana w __późnym stadium AMD, co prawda hamuje proces chorobowy, ale nie cofa skutków uszkodzenia siatkówki.