Rak pęcherza jest wyleczalny, ale musi być dokładnie kontrolowany

Fot. Andrzej Wiśniewski

DP Podczas niedawnego, wrześniowego Międzynarodowego Kongresu Urologicznego, zorganizowanego przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne w Wilnie, mówił Pan Profesor o diagnostyce i leczeniu raka pęcherza moczowego. Jak częsty jest to problem?
Rak pęcherza należy do grupy pięciu najdroższych w leczeniu nowotworów. Przeciętnie leczenie jednego pacjenta - od momentu zdiagnozowania choroby aż do śmierci - to koszt od 96 tysięcy dolarów do 187 tysięcy dolarów. DP Dlaczego koszty są tak wielkie?
Rak pęcherza wykazuje zdolność do częstych nawrotów i progresji. Ta skłonność do wznowy powoduje, że wciąż na nowo trzeba powtarzać procedury diagnostyczne i terapeutyczne. DP Czy nie jest możliwe zmniejszenie częstości nawrotów choroby?
Wydaje się to możliwe, ale musi być spełnionych kilka warunków. Przede wszystkim rak pęcherza powinien być rozpoznany wcześnie, po drugie: należy dokładnie badać pacjenta, tak aby wykryć wszelkie możliwe zmiany. Diagnostyka jest więc podstawą. A tutaj fachowość i doświadczenie urologa jest niezbędne. Najważniejsze procedury diagnostyczne to cytologia i endoskopia pęcherza moczowego, jednak kwestią nadrzędną, bez której nie jest możliwe właściwe przeprowadzenie badania endoskopowego jest wyszkolenie personelu urologicznego.
Można zatem powiedzieć, że istnieją dwa główne czynniki prognostyczne w tej chorobie: biologiczny potencjał guza, a następnie jakość przeprowadzonej diagnostyki, która wykryje wszelkie zmiany nowotworowe. Z jakością diagnostyki łączy się jakość leczenia, w tym przypadku elektroresekcji przezcewkowej guza. Podczas elektroresekcji chirurg usunie przecież tylko te widoczne zmiany; zmiany nie wykryte pozostaną, stając się przyczyną nawrotów choroby. DP Czyli endoskop w rękach wyszkolonego urologa jest gwarancją sukcesu?
Niestety, nie jest to takie proste. Mimo doświadczenia lekarza, mimo endoskopu nie wszystkie zmiany są rozpoznawalne endoskopią w świetle białym. Znacznie doskonalsze i bardziej czułe jest badanie endoskopowe w świetle ultrafioletowym, wymagające wcześniejszego podania pacjentowi fotouczulacza. Fotouczulacz jest jednak kosztowny i NFZ go nie refunduje. Także nasza klinika nie dysponuje fotouczulaczami.
DP Może to po prostu się nie opłaca?
Z pewnością byłoby bardziej opłacalne niż późniejsze wieloletnie leczenie pacjentów z nawrotami choroby. Badanie w ultrafiolecie jest dokładne, więc lekarz widzi więcej. Kiedy widzi więcej, radykalność operacji wzrasta. Po elektroresekcji wykonanej w ultrafiolecie procent nawrotów choroby zmniejsza się o ok. 30 proc., gdyż rozpoznajemy więcej guzów, a każdy z nich zostaje wycięty bardziej dokładnie. Podobny odsetek poprawy wyleczalności możemy uzyskać podając pacjentowi wlewki leków przeciwnowotworowych do pęcherza, czyli bezpośrednio po wycięciu guza stosując śródpęcherzową chemioterapię. Również strategia wczesnej kontroli endoskopowej: 3. - 6. tydzień po operacji, zmniejsza odsetek nawrotów. W Polsce raka pęcherza można operować w każdym szpitalu, który posiada oddział urologiczny. Czasem jest to niewielki oddział, niedoinwestowany, nie posiadający nowoczesnego sprzętu. Na Zachodzie funkcjonują tzw. poziomy referencyjne i np. w Danii jest tylko pięć szpitali, w których można wykonywać wycięcie guza pęcherza. Pracują tam lekarze wyspecjalizowani wyłącznie w tego typu operacjach, dysponujący nowoczesnym sprzętem. Jakość usług jest wówczas znacznie lepsza i następuje znaczące obniżenie kosztów leczenia. DP Jak jeszcze można poprawić wyniki leczenia raka pęcherza?
Niezwykle ważna jest świadomość medyczna społeczeństwa i większa uwaga lekarzy pierwszego kontaktu. Możliwe objawy raka pęcherza moczowego to: krwiomocz, ropomocz, zaburzenia w oddawaniu moczu, bóle i pieczenie w cewce moczowej, parcie na mocz. Żadnego z tych objawów - które niekoniecznie muszą być objawami nowotworu, lecz również innych chorób układu moczowego - nie można lekceważyć, tylko natychmiast skontaktować się z urologiem. DP Występowanie raka pęcherza moczowego wiąże się najczęściej z paleniem tytoniu, co zwiększa zachorowalność od 2. do 4. razy, oraz kontaktem z różnymi chemikaliami spotykanymi w przemyśle. Jaki inne czynniki ryzyka można wymienić?
Wiek i płeć; rak pęcherza dotyczy głównie mężczyzn po 60. roku życia. Ludzie pracujący w takich przemysłach jak: przemysł gumowy, farbiarski, tekstylny, farmaceutyczny, aluminiowy, żelazny, w przetwórstwie ropy naftowej, w kontakcie z barwnikami lub w narażeniu na arsen, powinni być poddawani prewencji, badaniom cytologicznym i cyklicznym badaniom urologicznym. Takim badaniom powinni poddawać się także m.in. malarze, lakiernicy, stolarze, szewcy, garbarze, ponadto pracownicy stacji benzynowych, mechanicy, kierowcy samochodów ciężarowych i taksówek - właśnie wśród nich obserwuje się ostatnio wzrost zachorowań, bowiem emisja spalin zawiera rakotwórcze policykliczne węglowodory aromatyczne. Czynnikiem ryzyka jest również picie wody intensywnie chlorowanej; taka woda może mieć działanie mutagenne, zwiększające ryzyko zachorowania na nowotwór pęcherza u obu płci. Dowiedziono także, że ryzyko zachorowania zwiększa przewlekłe stosowanie niektórych leków przeciwbólowych, np. fenacetyny oraz leków przeciwnowotworowych, takich jak cyklofosfamid. Wśród czynników ryzyka wymienia się ponadto inne choroby: cukrzycę, przewlekłe lub nawracające infekcje i stany zapalne dróg moczowych oraz choroby pasożytnicze, np. schizostomiazę.
I jeszcze jedno: coraz więcej kobiet oraz mężczyzn farbuje włosy. Tymczasem farby zawierają niekorzystne dla zdrowia aminy aromatyczne, które są absorbowane przez skórę głowy. Z tym wiąże się również zagrożenie zawodowe wśród fryzjerów. DP A jaki wpływ ma dieta? Czy bezkarnie można pić kilka filiżanek kawy dziennie?
Na pewno duże ilości napojów kofeinowych nie są wskazane, podobnie jak stosowanie słodzików zamiast cukru. Natomiast alkohol nie ma wpływu na rozwój raka pęcherza moczowego. Jedzmy jednak mniej smażonego, pieczonego lub grillowanego mięsa, ponieważ osoby codziennie jedzące tak przyrządzone mięso chorują 2 - 3-krotnie częściej. Nie oszczędzajmy za to na warzywach i owocach. Wysoka konsumpcja warzyw i owoców - najlepiej z upraw ekologicznych - zmniejsza ryzyko występowania chorób nowotworowych, w tym raka pęcherza moczowego. Korzystnie działają zwłaszcza witaminy A, C i E oraz selen.
Rozmawiała: Dorota Dejmek