Recepta na odporność? Zbilansowana dieta i higieniczny tryb życia

Fot. Andrzej Wiśniewski

ROZMOWA z dr. Jarosławem Woroniem z Uniwersyteckiego Ośrodka Monitorowania i Badania Niepożądanych Działań Leków w Krakowie

- Szeroko reklamowane w mediach preparaty zwiększające odporność to najczęściej leki i suplementy diety, które nie mają kontrolowanych badań klinicznych, wskazujących, że ich przyjmowanie wpływa korzystnie na nasz układ immunologiczny. Trzeba stwierdzić, że mało jest również badań, które wskazywałyby, że stosowanie tych środków może zapobiegać lub przyczyniać się do skrócenia czasu trwania chorób infekcyjnych. Jednakże wiele reklam, niczym królik wyciągnięty z kapelusza, zadziwia nas cudowną, wysoką skutecznością różnych środków mających zapobiegać zachorowaniom, zwłaszcza na infekcje górnych dróg oddechowych. Musimy pamiętać, że ponad 90 proc. infekcji górnych dróg oddechowych, jakie atakują nas najczęściej w okresie od jesieni do wiosny, to są infekcje wirusowe, na które w większości nie mamy leków przeciwwirusowych. Dużym błędem jest przyjmowanie wówczas antybiotyków, ponieważ antybiotyki nie działają na wirusy, a nie są obojętne dla naszego układu odpornościowego.
Ale przecież witaminy, tran, wyciąg z jeżówki nie powinny zaszkodzić.
- Jeśli ktoś na co dzień odżywia się prawidłowo, stosując dietę bogatą we wszystkie składniki odżywcze, nie musi wspomagać organizmu preparatami wielowitaminowymi. Naprawdę bardzo rzadko można spotkać pacjenta, u którego występują kliniczne wskazania do jednoczesnego podawania wielu witamin.
Oprócz tranu oraz wyciągu z jeżówki (echinacea), jako środki immunostymulujące reklamowane są również m.in. preparaty cynku, preparaty zawierające żeń-szeń, rutynę lub czosnek.
Zalety czosnku znane są przecież od wieków.
- Rzeczywiście, ale o ile dla preparatów zawierających wyciągi z czosnku czy jeżówki istnieją badania wskazujące na możliwość wykorzystania ich właściwości w pomocniczym leczeniu infekcji dróg oddechowych, o tyle brak jest danych, że w takich przypadkach pomocny może być też tran. Co więcej, nie zaleca się przewlekłego podawania tranu, ponieważ zawiera rozpuszczalne w tłuszczach witaminy, które w przypadku dłuższego stosowania łatwo można przedawkować. Wyciągi z wątroby rekina, zawierające alkoksyglicerole, rzeczywiście mogą wspomagać układ białokrwinkowy w walce z infekcjami, jednak ich skuteczność warunkuje odpowiednia ilość tych substancji, a nie tylko sam olej. Także preparaty zawierające cynk mogą w niewielkim stopniu skracać czas trwania przeziębienia, pod warunkiem, że są podawane w postaci tabletek do ssania. Rutyna i witamina C, zawarte m.in w rutinoscorbinie, uszczelniają naczynia krwionośne i mogą zmniejszać objawy infekcji, brak natomiast badań, które uzasadniałyby profilaktyczne stosowanie tego typu preparatów.
Które preparaty immunostymulujące można podawać dzieciom?
- Na własną rękę, bez rozmowy z pediatrą, najlepiej żadnych. W ogóle, jeżeli decydujemy się na wspomaganie odporności, to po pierwsze: musimy być pewni, że nie istnieją przeciwwskazania do takiego postępowania. Po drugie: nie powinniśmy robić tego samodzielnie, bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą, w dodatku przez długi okres, gdyż w niektórych sytuacjach możemy, paradoksalnie, zamiast do wzrostu odporności, doprowadzić do jej spadku.
Co można zatem radzić potencjalnym pacjentom przed zbliżającym się sezonem grypowym?
- Układ odpornościowy skutecznie mogą stymulować preparaty zawierające beta glukan - działa on m.in. na komórki, które ulegają aktywacji w sytuacji, gdy dochodzi do zetknięcia się z czynnikiem infekcyjnym. Nie można jednak zapomnieć, że najskuteczniejszymi metodami zapobiegania infekcjom są: odpowiednia dieta, częste mycie rąk, unikanie w okresie wzrostu liczby zachorowań zbiorowisk ludzkich, a także zachowanie higienicznego trybu życia.
Rozmawiała: Dorota Dejmek