Rewolucja w Zamku Żupnym i muzeum w Wieliczce. Historyczna inwestycja pochłonie aż 40 mln zł

FLESZ - Voucher turystyczny ważny przez dwa lata

Związane z tym przedsięwzięciem prace w otoczeniu zabytku, rozpoczęły się m.in. od rozbiórki fragmentu charakterystycznego zamkowego muru – od strony kościoła św. Klemensa, co z punktu wywołało ciekawość i pytania mieszkańców.

- Wyburzony został tylko niezabytkowy fragment muru, wybudowany w latach 80. minionego stulecia podczas odbudowy zamku po zniszczeniach z II wojny światowej. Wynika to ze względów ochrony przeciwpożarowej, które obecnie nie są spełnione. Musimy poszerzyć bramę - także ona nie jest elementem historycznym zamku, pochodzi z lat 80. XX wieku – by mogły tędy wjechać samochody strażackie – wyjaśnia Jan Godłowski, dyrektor Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce.

Po zakończeniu wszystkich prac powierzchnia wystawiennicza w zamku powiększy się radykalnie: z obecnych niespełna 470 mkw. (sale wystawowe w zamku środkowym, czyli „Domu pośród Żupy”) do 1470 mkw. Na potrzeby ekspozycyjne zagospodarowany jest obecnie także zamek północny, gdzie do tej pory mieściły się muzealne biura i pracownie. Ta część inwestycji (oraz roboty związane z montażem nowej zamkowej bramy) jest warta 16 mln zł.

- W zamku północnym powstanie nowa stała wystawa „Solny klejnot w koronie”, która będzie przede wszystkim opowieścią o historii solnego przedsiębiorstwa, począwszy od połowy XIII wieku po rok 1996, kiedy w Wieliczce zakończono wydobywanie soli na skalę przemysłową. Do tej części zamku zostanie przeniesiona i zaaranżowana na nowo także ekspozycja solniczek. Będzie tu również sporo powierzchni przystosowanej do organizowania wystaw czasowych – mówi nam Jan Godłowski.

Przygotowanie wystawy „Solny klejnot w koronie” to szacunkowy koszt rzędu 15 mln zł, a kolejnych ok. 8 mln zł pochłonie remont zamku środkowego, który tak jak obecnie pozostanie do dyspozycji zwiedzających. Wszystkie koszty inwestycji pokryje dotacja przekazana wielickiemu muzeum z Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

W ramach przedsięwzięcia, które pierwszy etap (remont zamku północnego) potrwa do końca 2023 roku powstanie także podziemne turystyczne przejście – pod dziedzińcem zamku – łączące budynki północny i środkowy. Zamontowane zostaną dwie windy dla osób niepełnosprawnych. Wykonany zostanie także węzeł sanitarny z prawdziwego zdarzenia.

Jak mówi Jan Godłowski, dzięki tej inwestycji muzeum będzie mogło „ściągać” na wystawy zabytki naprawdę wysokiej klasy, wymagające odpowiedniego przechowywania, eksponowania itp. do czego do tej pory często brakowało warunków.

Mimo gigantycznego remontu Zamek Żupny jest dostępny dla zwiedzających. Zmieniła uległa natomiast organizacja ruchu turystycznego - na dziedziniec i do zamku można wejść obecnie tylko od strony Ogrodu Żupnego. Tam znajdują się teraz także sklep muzealny i kasa biletowa.

Losy Zamku Żupnego od samego początku splotły się z dziejami kopalni. Pierwszy solidny budynek, będący siedzibą żupnej administracji, wzniesiono najpewniej pod koniec XIII stulecia. Z tego okresu do naszych czasów dotrwały fundamenty tzw. Domu pośród Żupy (budynek zniszczony podczas bombardowania w 1945 roku zrekonstruowano w latach 80. XX w.), czyli zamek środkowy. O wiek młodszy jest Dom Żupny (zamek północny, ), a najmłodszą część kompleksu stanowi zamek południowy z połowy XIX wieku.

Część północna i południowa zabytku były przez długie lata po 1945 roku użytkowane przez przychodnię lekarską oraz przedszkole. Zamek północny odrestaurowano w 1992 roku, a południowy w latach 1992-1996.

W 1978 roku Kopalnia Soli w Wieliczce została wpisana na listę UNESCO, a w 2013 roku wpis ten rozszerzono o wielicki Zamek Żupny.

Kto choć raz miał okazję zajrzeć do zamku północnego nie ma wątpliwości, że te wnętrza są tak urokliwe, że szkoda wykorzystywać je na biura. Muzealny projekt, związany z wyprowadzką stąd administracji rozpoczął się w 2017 roku wraz z zakupem przez Muzeum Żup Krakowskich zabytkowej dawnej siedziby sądu grodzkiego, czyli budynku przy ul. Daniłowicza 12 wraz z przylegającym do niego terenem. I tam właśnie mieszczą się już od pewnego czasu biura wielickiego muzeum.

- W budynku trwa obecnie remont. Obiekt zostanie rozbudowany o dodatkowe „skrzydło” dla muzealnych biblioteki i pracowni. Planujemy także zagospodarować teren od strony szybu Daniłowicza i udostępnić do zwiedzającym kopalnię. Zamierzamy organizować tam m.in. plenerowe wystawy i spotkania edukacyjne – zapowiada dyrektor Muzeum Żup Krakowskich, które – tworzone od 1951 roku, za moment jego powstania uznawana jest data organizacji pierwszej muzealnej wystawy - świętuje w tym roku jubileusz 70-lecia.