„Rok 1984” George Orwell. Czym jest antyutopia? Streszczenie i najważniejsze informacje o lekturze

• Autor: George Orwell – pseudonim artystyczny, prawdziwe imię i nazwisko – Eric Arthur Blair. Angielski pisarz, dziennikarz.
• Gatunek: epika
• Rodzaj: antyutopia
• Czas powstania: 1948, czas wydania: 1949 na świecie, a w Polsce – 1980, ze względu na panujący wcześniej ustrój komunistyczny i cenzurę, która nie pozwalała krytykować systemów totalitarnych.
• Miejsce i czas akcji: Londyn, stolica jednego z państw Oceanii, dawnej Anglii (w utworze to jeden z trzech istniejących państw na świecie)
• Tematyka: ustrój totalitarny, zniewolenie, reżim.

Antyutopia według definicji słownika języka polskiego PWN to „wizja społeczeństwa zmierzającego do katastrofy i samounicestwienia” lub „utwór fabularny przedstawiający taką wizję”.

Książka Rok 1984 jest przykładem utworu antyutopijnego. Można się tez spotkać z określeniem utopia negatywna. Jest odwrotnością utopii, czyli nierealnego do powstania, nie mającego miejsca i niemożliwego świata (często ustroju politycznego działającego idealnie, sprawiedliwie, dla dobra obywateli). Przykładem utworów utopijnych jest np. „Państwo” Platona lub „Nowa Atlantyda” Francis Bacon’a.

Przykładami antyutopii w literaturze, oprócz omawianej w tym materiale lektury, są m.in. „Podróże Guliwera” Jonathana Swifta, „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakow.

Rok 1984 Orwella został uznany za jeden z najbardziej doskonałych literackich obrazów systemu totalitarnego. Obraz antyutopi w powieści jest widoczny szczególnie na przykładzie jednostki, czyli stłam­sze­niu obywateli przez sys­tem. Partia dąży do ukształtowania ich życia codziennego i sposobu myślenia. Autor wydał książkę w 1949 roku a napisał ją pod wpływem przeżyć, których doświadczył jako dziennikarz podczas wojny domowej w Hiszpanii.

Angielski pisarz, opierając się na stalinowskim systemie i swoich obserwacjach stworzył futurystyczną wizję totalnego zniewolenia.

• Winston Smith – główny bohater powieści, pracuje jako urzędnik państwowy w ministerstwie prawdy, ma 39 lat. Buntuje się przeciwko Wielkiemu Bratu i Partii. Wszystkie jego działania są kontrolowane. Jest przykładem ofiary systemu.
• Julia – ukochana głównego bohatera, z którą ma zakazaną relację.
• O’Brien – bezbłędny i podstępny człowiek, który zmusza więźniów do pokochania Wielkiego Brata poprzez wymyślne tortury i łamanie ich psychiki.
• Emmanuel Goldstein – przedstawiony jako Wróg Ludu, nie występuje w utworze, ale jest postacią często w nim przywoływaną.

Oceania jest kontrolowana i podporządkowana rządom Wielkiego Brata. Obywatele są śledzeni nawet w bardzo intymnych i codziennych czynnościach, które wykonują w domach.
Główny bohater pracuje w Ministerstwie Prawdy, a jego zadanie polegają na korygowaniu informacji i cenzurze. Dowiedz się więcej o lekturze:

Plan wydarzeń:

1. Monotonne życie Winstona Smitha, urzędnika Ministerstwa Prawdy.
2. Wizyta Smitha w antykwariacie, kupno przyborów i rozpoczęcie pisania pamiętnika.
3. Nawiązanie romansu z Julią, która jest pracownikiem Ministerstwa Prawdy.
4. Przygotowania do „Tygodnia nienawiści”.
5. Schadzki z ukochaną w wynajętym pokoju. Konsumpcja produktów dostępnych tylko dla wybranych (kawa, cukier, papierosy).
6. Postanowienie bohatera o chęci wstąpienia do Braterstwa (organizacji opozycyjnej).
7. Nawiązanie kontaktu z opozycją poprzez podstępnego O’Birena.
8. Aresztowanie bohatera i Juli przez policję Myśli.
9. Tortury i przyznanie się Smitha. Nie wyrzeka się on jednak miłości do Julii.
10. O’Brien łamie Smitha, wiedząc, że ten wciąż nienawidzi Partii, poprzez najgorsze tortury.
11. Wysłanie Smitha do pokoju numer 101 w Ministerstwie Miłości. Bohater przerażony wizją zmierzenia się ze swoją największą fobią — szczurami, zdradza Julię.
12. Wyrzeczenie się poglądów i miłości przez Smitha i rozpoczęcie sympatii wobec Wielkiego Brata oraz Partii.
13. Odzyskanie wolności przez głównego bohatera i przypadkowe spotkanie kochanków.

„Rok 1984” Georga Orwella jest lekturą obowiązkową na maturze z języka polskiego. Wśród jawnych pytań na maturę ustną znajduje się aż 8 pytań poświęconych lekturze. Oto one:

1. Funkcjonowanie jednostki w państwie totalitarnym. Omów zagadnienie na podstawie powieści "Rok 1984" George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
2. Raj zbudowany na ziemi, czyli o antyutopii. Omów zagadnienie na podstawie powieści "Rok 1984" George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
3. Idealistyczne wizje społeczeństwa przyszłości. Omów zagadnienie na podstawie powieści "Rok 1984" George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
4. Od szlachetnych idei doskonałego państwa do tyranii. Omów zagadnienie na podstawie powieści "Rok 1984" George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
5. Relacje międzyludzkie w rzeczywistości państwa totalitarnego. Omów zagadnienie na podstawie powieści "Rok 1984" George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
6. Literacka refleksja nad kondycją świata i jego przyszłością. Omów zagadnienie na podstawie powieści "Rok 1984" George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
7. Nowomowa jako sposób na ograniczenie wolności człowieka. Omów zagadnienie na podstawie powieści "Rok 1984" George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
8. Wizja społeczeństwa przyszłości. Omów zagadnienie na podstawie powieści "Rok 1984" George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

• władza (bezwzględna, totalitarna)
• język (nowomowa, narzędzie propagandy)
• wolność (brak wolności, złudna wolność)
• miłość (zakazana, w tym również pociąg fizyczny, który jest jak zdrada stanu)
• strach (przed władzą, lęk podczas podejmowania wyborów)
• bunt (wobec zakazów i władzy totalitarnej)
• manipulacja (tortury i język zmieniający myślenie ludzi, łamiący psychikę)
• system totalitarny
• kara (za nieposłuszeństwo wobec Partii)
• sen (jedyna przestrzeń, do której nie ma dostępu system)