Rozwija się Wstęga Pamięci AK

- Armia Krajowa to fenomen, największa armia podziemna w Europie, symbol porozumienia Polaków ponad podziałami w obronie wolności i niepodległości. Dlatego Wstęga Pamięci AK to dla mnie bardzo ważny projekt - nie ukrywa Alexander Smaga, 40-letni architekt pracujący w Wiedniu i Krakowie.

W 2013 r. Alexander Smaga wygrał ogłoszony przez prezydenta Jacka Majchrowskiego konkurs na projekt pomnika AK. Ostatnie trzy lat poświęcił szukaniu pieniędzy, które pozwolą na oddanie hołdu bohaterom u stóp Wawelu. Wszystko wskazuje, że się to wreszcie uda - odsłonięcie Wstęgi Pamięci AK zaplanowano na 27 września 2017 r., w rocznicę powstania Polskiego Państwa Podziemnego.

Bohaterowie w rodzinie

Alexander Smaga urodził się w Wiedniu, bo tam w PRL-u wyemigrowała jego rodzina. Ukończył architekturę u Williama Alsopa na Politechnice Wiedeńskiej, studiował też w École de l’Architecture w Wersalu i Universität für Angewandte w Wiedniu. Jest właścicielem studia architektonicznego, był finalistą konkursu na projekt Museum of Science Fiction w Waszyngtonie.

Miał predyspozycje - nie tylko zawodowe - aby wygrać konkurs w Krakowie... Babka ze strony matki, Olimpia Kargul była łączniczką na Kresach. Niechętnie opowiadała o wojnie. - O tym, że była w AK, usłyszałem dopiero na jej pogrzebie, z ust księdza - wspomina Alexander Smaga. Z kolei wuj Leon Smaga walczył w oddziale „Ognia”, za co spędził 8 lat w więzieniu. Zaś dziadek stryjeczny, generał Józef Giza był żołnierzem Września ’39, dowodził 7. Dywizją Piechoty pod Monte Cassino. - Losy tych ludzi miały wpływ na moje wychowanie - mówi Alexander Smaga.

Ziarnko do ziarnka

Na budowę pomnika trzeba było zdobyć ok. 1,5 mln zł, trzy lata temu wydawało się, że weterani będą się musieli zmierzyć z tym sami. Stąd powołanie Fundacji Wstęga Pamięci AK i pomysł, by skorzystać z portalu tzw. finansowania obywatelskiego.

Przez 63 dni (tyle trwało Powstanie Warszawskie, największy zryw AK) zebrano ok. 385 tys. zł, wpłat dokonało prawie 1,6 tys. darczyńców. To był przełom. - Akcja pokazała, że w społeczeństwie jest ogromna chęć oddania hołdu bohaterom AK - podkreśla Smaga.

Oczywiście, w akcję społeczną zaangażowali się też akowcy, m.in. etnograf dr Janusz Kamocki ps. Mamut, uczestniczka Powstania Warszawskiego Marzena Szejbal i Sergiusz Papliński ps. Kawka. Budowę pomnika wsparli również weterani i osoby z zagranicy, m.in. członkowie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Nowym Jorku, stara emigracja w Wielkiej Brytanii, Lady Belhaven and Stenton, Ognisko Polskie, Kresy Family w Londynie. Swoje występy dla projektu poświęciła znana piosenkarka brytyjsko-polska Katy Carr.

- Wszystko jest na dobrej drodze, finalizujemy już rozmowy, które zapewnią pieniądze na budowę Wstęgi Pamięci AK - nie ukrywa radości Aleksander Smaga. Prezydent Jacek Majchrowski wsparcie zapowiedział już dawno, teraz dołączył do niego wojewoda małopolski Józef Pilch. Znaczną dotację z puli na ochronę pamięci walk i męczeństwa obiecało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pieniądze udało się też zabrać Światowemu Związkowi Żołnierzy AK. Ale dalsze wsparcie dla projektu jest mile widziane. Budowa powinna ruszyć na wiosnę.

Pamięć jak wstęga

Pomnik powstanie na Bulwarze Czerwieńskim nad Wisłą. Sercem projektu jest plac pamięci w kształcie granic Polski z 1939 r. i otaczająca go wstęga jako symbol rosnącej siły AK i walki o wolność. Pojawi się też znak Polski Walczącej oraz postaci młodzieży i żołnierzy AK wyłaniające się z podziemia. Wszystko otaczać będzie Ogród Pamięci Narodowej. W nim stanie tablica poświęcona losom ludności cywilnej podczas II wojny światowej.