Sekrety terapii manualnej kręgosłupa

Korekcja przejścia lędźwiowo-krzyżowego - technika z zatrzymaniem miednicy Fot. Archiwum Piotra Pawła RzĄcy

przybliża Piotr Paweł Rząca, dyplomowany terapeuta manualny

DP Na czym polega terapia manualna?
Ależ nie, stosuje się wiele metod, różnych twórców. Najbardziej skuteczne z nich to terapia manualna wg Karela Lewita, japońska terapia manualna, osteopatia, której twórcą był amerykański lekarz, Andrew Still. Nurt ten obecnie bardzo się rozwija, czego przykładem jest nowoczesna metoda australijskiego fizjoterapeuty Briana Mulligana oparta na technikach manualnych połączonych z ruchem pacjenta. DP Na dolegliwości ze strony kręgosłupa skarży się bardzo wiele osób. Co można powiedzieć o głównych przyczynach tych zaburzeń?
- Problemy z kręgosłupem ma przejściowo każdy człowiek. Dzieje się tak, ponieważ każdy z nas narażony jest na przeciążenia psychofizyczne, spowodowane nagminnie złą postawą (np. praca w wymuszonej pozycji, przy komputerze), urazy zewnętrzne. Również długotrwały stres, negatywne emocje, brak odpowiedniego ruchu, powodują napięcia mięśniowe, które są przyczyną dyslokacji i przemieszczeń kręgów.
Bóle w okolicy kręgosłupa sygnalizują nam zaburzenia pracy w narządach wewnętrznych połączonych nerwami rdzeniowymi z rdzeniem kręgowym. Dyski poddawane są ogromnym naciskom, co z czasem prowadzi do ich degeneracji, dlatego ich odnowa stanowi jeden z najważniejszych procesów odbywających się w organizmie. Wybitny amerykański chiropraktyk M. B. De Jarnette, podzielił zaburzenia kręgosłupa na trzy kategorie: kategoria pierwsza, to skręcony kręgosłup, kategoria druga - zaburzenia w stawach krzyżowo-biodrowych oraz kategoria trzecia - problemy z dyskami. DP I co wynika z tego podziału?
- Główną przyczyną bólów kręgosłupa w kategorii pierwszej są jego asymetrie, których przyczyną z kolei jest skręcenie miednicy. Pas barkowy skręcać ma się wówczas kompensacyjnie w przeciwną stronę, także ustawienie głowy jest krzywe. Efektem tych przeciwstawnych ruchów jest skręcenie kręgosłupa jako całości, upośledzające tzw. pompę czaszkowo-krzyżową, a w efekcie - swobodny przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego. To z kolei prowadzić ma do zaburzeń odżywczych tkanek rdzenia i nerwów, podwyższać stopień samozatrucia organizmu toksynami będącymi produktami przemiany materii i ostatecznie zmniejszyć sprawność całego organizmu. Objawami w tej kategorii są, zaburzenia czynnościowe różnych organów wewnętrznych, podrażnienie skóry, bezsenność, drętwienie twarzy i kończyn, bóle dolnej części grzbietu, bóle głowy, ogólna nerwowość oraz nadwaga w efekcie zaburzeń przemiany materii. DP A druga grupa zaburzeń?
- Kategorię drugą stanowią zaburzenia ze strony stawów krzyżowo-biodrowych. Rozciągnięcie wiązadeł wokół stawu prowadzić ma do osłabienia jego spójności w efekcie rozdzielenia, przy czym kość krzyżowa przesuwa się w bok. Następnie kręgosłup traci swoją wewnętrzną równowagę, statyka ulega zachwianiu, zaś poszczególne kręgi zmieniają minimalnie pozycje, co z prowadzi z kolei do ucisku na nerwy rdzeniowe w otworach międzykręgowych i bólów o charakterze odruchowym. Rozdzielenie się struktury stabilizującej kręgosłup, jaką jest staw krzyżowo-biodrowy, prowadzi również do kompensacyjnego skręcenia się pasa barkowego i głowy w przeciwnym kierunku. Zmienia się także obciążenie stawów leżących niżej (biodrowych, kolanowych, skokowych i sklepienia stopy), co prowadzi do ich niestabilności. Objawami w tej kategorii mają być zaburzenia czynnościowe stawu skroniowo-żuchwowego, bóle głowy i karku, bóle uszu, szum w uszach, zaburzenia równowagi, bóle kończyny górnej, klatki piersiowej (nerwobóle międzyżebrowe) i lędźwi, bóle kończyn dolnych, zaburzenia gospodarki węglowodanowej (wahania poziomu cukru) i zaburzenia miesiączkowania.
Kategoria trzecia to problemy z dyskami, czyli dyskopatie, wysunięcie i przepukliny krążków międzykręgowych. Powstają one wtedy, gdy kręgi są eksploatowane powyżej możliwości reagowania na stresy, co wzmacnia istniejące wcześniej osłabienie struktur mięśniowo-więzadłowych w tym rejonie. Przyczyny tego są zazwyczaj następujące: nagłe urazy, podnoszenie ciężaru, skręcenie, szarpnięcie, ale także niewłaściwe odżywianie, zaburzenia przemiany materii, czy też stresy psychiczne i fizyczne. W takiej sytuacji nawet kichnięcie, czy też kaszlnięcie powodować ma rozciągnięcie się struktur mięśniowo-więzadłowych, umożliwiające z kolei powstawanie patologii krążka. Objawami w tej kategorii mają być: rwa kulszowa, odczucie kłucia w dolnej części grzbietu lub w kończynie, odczucie osłabienia kontroli nad pęcherzem i odbytem, bóle przy siadaniu, wstawaniu oraz marznące stopy. DP Zatrzymajmy się chwilę przy dyskopatiach, to bardzo często spotykane dolegliwości. Jak do nich dochodzi?
- Pomiędzy trzonami prawie wszystkich kręgów, znajdują się krążki międzykręgowe (zbudowane z płytek chrzęstnych, pierścienia włóknistego i jądra miażdżystego), które spełniają rolę poduszki amortyzacyjnej dla obciążeń kręgosłupa. Pierścień włóknisty z upływem czasu traci swoją jędrność i marszczy się, przestaje być elastyczny. W samym pierścieniu mogą pojawić się pęknięcia koncentryczne, związane z procesami zwyrodnieniowymi. W tej sytuacji krążek traci wodę szybciej, niż następuje jej uzupełnienie w procesie dyfuzji. Krążek spłaszcza się, co powoduje zmniejszenie się odstępów między kręgami i pociąga za sobą zwężenie otworów międzykręgowych, przez które przebiegają nerwy międzykręgowe łączące rdzeń kręgowy z narządami obwodowymi. Z czasem pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe zwane osteofitami, będące ze strony organizmu mechanizmem ochronnym, mającym na celu zahamowanie zbliżania się do siebie trzonów kręgów. Pęknięcia promieniste wychodzą z jądra miażdżystego i stopniowo prowadzą najpierw do osłabienia pierścienia, w wyniku, którego może on wysunąć się nieznacznie poza granice wyznaczone brzegami trzonu kręgowego, zwanego wypukliną, czyli protuzją krążka międzykręgowego. Następnie prowadzi do wysunięcia się znacznej jego części, mamy wówczas do czynienia z przepukliną, czyli prolapsem. Może dojść do przerwania jego ciągłości, w takim przypadku zawartość jądra galaretowatego zostaje wyciśnięta na zewnątrz, uciskając na korzeń nerwu rdzeniowego, co prowadzić może do porażenia lub paraliżu. Bóle spowodowane zarówno przez dyskopatię, jak i protuzję czy też przepuklinę jądra miażdżystego, najczęściej przybierają postać rwy kulszowej (promieniowanie bólu do nóg wzdłuż nerwu kulszowego) lub rwy barkowej (promieniowanie do rąk). DP W jaki sposób można pomóc chorym w leczeniu dyskopatii?
- "Nie ma zużytych tarcz międzykręgowych, są tylko zdegenerowane, które można na powrót nawilżyć i odżywić" uważał austriacki naturoterapeuta Rudolf Breuss. Masaż Breussa jest skuteczny przy leczeniu plagi dzisiejszych czasów, jaką jest dyskopatia, ale również w stanach bólowych związanych z czynnościowymi zaburzeniami kręgosłupa. Breuss twierdził, że "pod wpływem dużego ciężaru gąbka może wyschnąć i zostać spłaszczona, jeżeli uwolnimy ją od ciężaru i włożymy do wody, to znowu nasiąknie i powróci do starego kształtu". Podobnie mogą się zachowywać krążki międzykręgowe, w drugim etapie dyskopatii. Pod wpływem nawilżania mogą one odzyskać utraconą objętość i sprężystość. Wmasowanie w skórę dużych ilości oleju z kwiatów dziurawca nie tylko uelastycznia tkanki miękkie, ale przede wszystkim wnika do wnętrza krążka, hamując proces jego odwodnienia (dehydrydacji) i degeneracji. Rudolf Breuss szczycił się licznymi udokumentowanymi przypadkami wyleczenia dyskopatii. DP Chorzy chwalą również terapię klinową. Kiedy ta terapia może przynieść najlepsze efekty?
- W XX wieku M. B. De Jarnette opracował własną metodę terapii krzyżowo-potylicznej Sacro-Occipital Therapy (S. O. T.). Korekcja skręcenia miednicy dokonywana jest tu nie przez manipulacje, ale za pomocą pozycji ułożeniowych, połączonych z technikami oddechowymi, oraz z wykorzystaniem specjalnych klinów terapeutycznych. Kliny podkłada się pod kości miednicy, co powoduje prawidłowe ułożenie krzywizn kręgosłupa. W ten sposób uzyskuje się odpowiednią symetrię bioder, wyrównanie długości kończyn oraz rozluźnienie napięć i zaburzeń w kręgosłupie. Metodę tę cechuje bezbolesność i bezpieczeństwo, przy niezwykłej skuteczności. Terapia klinowa przynosi bardzo dobre efekty zwłaszcza u dzieci ze skoliozami. Można ją uzupełnić ćwiczeniami izometrycznymi wg E. Becker i asymetrycznymi wg F. Horna. DP Podsumujmy: jakie schorzenia poddają się terapii manualnej i kiedy można ją stosować?
- Terapia manualna jest stosowana w przypadku bólów i zaburzeń ruchowych kręgosłupa, odpotylicznych bólów i zawrotów głowy oraz skrzywień kręgosłupa tzw. skolioz. Także przy drętwieniu kończyn, rwie kulszowej, ramiennej, udowej, dyskopatii, lumbago, zaburzeniach stawów biodrowych, krzyżowo-biodrowych i innych stawów obwodowych, urazach powypadkowych lub poporodowych. Dobre rezultaty osiąga się przy sztywności karku, kręczu szyi, przy zespole bolesnego barku, porażeniu mózgowym, urazach czaszkowo-mózgowych, niedowładach kończyn, ponadto w dolegliwościach zatok. Terapia manualna uruchamia mechanizmy samozdrowienia i możliwej jeszcze, autokorekcji. Przywraca stan homeostazy w organizmie oraz prawidłową pracę układu nerwowego, od którego zależy przecież funkcjonowanie narządów wewnętrznych. DP Z pewnością istnieją również jakieś przeciwwskazania?
- Najważniejsze to: świeże urazy i złamania, stany gorączkowe, osteoporoza, miażdżyca tętnic kręgowych, przepuklina krążka międzykręgowego z uciskiem na rdzeń kręgowy, nowotwory z przerzutami na kości.
Rozmawiała: Dorota Dejmek