Separacja – to rozwód, ale nie do końca (cz. 1)

– Jesteśmy małżeństwem już prawie 20 lat. Mamy nastoletnią córkę i syna, który jeszcze chodzi do podstawówki – opowiada pani Anna, nasza Czytelniczka.

– Od dawna w naszym małżeństwie źle się dzieje. Mąż miał niedawno przelotny romans. Zakończył ten związek, ale ja nie potrafię żyć z nim tak jak kiedyś. Przyznam, że w naszym domu awantury są obecnie na porządku dziennym.

Dzieci bardzo je przeżywają i to widać po ich zachowaniu, na przykład opuściły się w nauce. Kocham mojego męża, ale nie potrafię tak żyć. Doszłam do wniosku, że najlepiej będzie, gdy jednak się rozstaniemy. Tyle że dziś nie potrafię powiedzieć, czy kiedyś do niego wrócę, czy już nie. A jednocześnie chcę nadać naszemu rozstaniu jakąś formę prawną, dopasowaną do tej całej sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy. Dlatego pomyślałam o separacji.

Czym ona jest? Jak trzeba ją przeprowadzić? Wyjaśnia to w naszym poradniku Michał Wierzchowiecki, adwokat.

Co to jest separacja

Nazywana jest potocznie takim rozwodem nie do końca albo ograniczonym. Pamiętajmy jednak, że istnieje separacja faktyczna oraz sądowa.

Zapamiętaj: w odróżnieniu od separacji faktycznej (gdy partnerzy umawiają się tylko między sobą, że czasowo się rozstaną) taka separacja sądowa pociąga za sobą skutki prawne i musi być formalnie potwierdzona (z orzeczeniem o winie lub bez).

Separacja faktyczna

Separacja faktyczna jest bezpośrednim następstwem zachowań samych małżonków, a nie skutkiem rozstrzygnięcia sądu.

Zapamiętaj: taka separacja polega na ustaniu, rozkładzie wspólnego pożycia małżonków, co przejawia się w wygaśnięciu pomiędzy nimi więzi fizycznej, gospodarczej oraz tej duchowej.

Separacja sądowa

Separacja sądowa polega na usankcjonowaniu orzeczeniem sądowym stanu separacji faktycznej ze skutkami typowymi dla orzeczenia rozwodu - zawsze jednak z wyjątkiem zniesienia więzi małżeńskiej. Małżonkowie pozostający w separacji nie mogą zatem zawrzeć kolejnych związków małżeńskich, a ich stan cywilny nie ulega zmianie.

Uwaga! Aby uzyskać formalną separację, taką akceptowaną z prawnego punktu widzenia, małżonkowie muszą złożyć pozew o separację w sądzie okręgowym.

Takie są prawne skutki separacji sądowej

1. Od momentu wydania orzeczenia przez sąd ustaje wspólnota majątkowa, a w jej miejsce powstaje ustrój rozdzielności majątkowej.

W praktyce oznacza to, że każdy z małżonków zaczyna finansowe życie już na własny rachunek.

2. Małżonkowie, po prawomocnym orzeczeniu separacji, nie dziedziczą po sobie z ustawy.

3. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki nie ma zastosowania, jeżeli urodzi się ono po upływie 300 dni od dnia orzeczenia separacji.

4. Prawomocne orzeczenie separacji, a także jej zniesienie, stanowi podstawę wpisania wzmianki dodatkowej w akcie małżeństwa.

5. Na wniosek małżonków sąd może również dokonać podziału majątku, a w przypadku wspólnej nieruchomości – ustalić warunki korzystania z niej.

Sytuacja prawna dzieci

1. W przypadku orzeczenia separacji (podobnie jak w przypadku rozwodu) sąd decyduje również o sytuacji małoletnich dzieci małżonków.

2. Na wniosek stron (czyli małżonków) sąd:

- ustala prawo do opieki nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków;

- określa miejsce pobytu dzieci oraz czas i formę kontaktów z drugim rodzicem.

Na takie dziecko mogą być też wypłacane alimenty.

Musisz to wiedzieć

Orzeczenie separacji nie jest możliwe (zresztą tak samo dzieje się w przypadku rozwodu), gdyby miało na tym ucierpieć dobro małoletnich dzieci albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z tak zwanymi zasadami współżycia społecznego.

Gdy nie ma dzieci

Jeżeli dani małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania żony i męża.

PRAKTYCZNE PORADY

- Po rozstaniu wciąż jesteśmy odpowiedzialni za swój majątek, a przede wszystkim – za utrzymanie dzieci.
To dobry moment na zakup ubezpieczenia, bo w razie nieszczęśliwego zdarzenia to właśnie dzieci, dotknięte konsekwencjami rozwodu czy separacji, ucierpią dodatkowo. Posiadanie polisy na życie i uposażenie dzieci na wypadek naszej śmierci zagwarantuje im świadczenie, które pomoże odnaleźć się w trudnej sytuacji. Zakup stosownego produktu ubezpieczeniowego stanowi istotne bowiem zabezpieczenie na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń.

- Jeżeli już posiadamy polisę, nie rezygnujmy z niej. Ale zastanówmy się, czy w obecnej sytuacji jej zakres nadal odpowiada naszym oczekiwaniom.
Pamiętajmy, że jeśli uposażony został współmałżonek, rozwód nie wpłynie w żaden sposób na ważność tego zapisu. Jeśli więc nie chcemy, aby w razie śmierci świadczenie przypadło byłej żonie czy byłemu mężowi, dokonajmy stosownych zmian w polisie. W tym celu należy złożyć wniosek o zmianę osoby uposażonej.
To dobry moment, by wskazać inne osoby, na których nam zależy, np. dzieci czy rodzinę. Można to zrobić w każdym momencie trwania polisy i jest to bezpłatne. Co ważne, polisa nie wchodzi w skład podziału majątku. Oznacza to, że nie ma możliwości podzielenia ubezpieczenia pomiędzy współmałżonków w trakcie rozwodu, bo należy ona do posiadacza.
Niezależnie od tego, czy małżeństwo miało rozdzielność majątkową czy nie, polisa nabyta przed lub po ślubie stanowi wyłączną własność danej osoby. W przypadku dziedziczenia polisa na życie też nie wchodzi w skład masy spadkowej.

- Fakt, że część osób po rozwodzie pozostaje sama, nie oznacza, że polisa nie jest już potrzebna.
Zamiast rezygnować, wystarczy dostosować ją do potrzeb. Przykładowo można zmienić zakres ubezpieczenia, np. dodając dodatkowy zakres ochrony. Przy wyborze ubezpieczenia dla singla większy nacisk warto położyć na zdarzenia niezwiązane bezpośrednio ze śmiercią ubezpieczonego.

Źródło: Expander Advisors

60 proc. rozwiedzionych panów i 74 proc. pań żałuje po latach, że nie walczyli o małżeństwo

W ŚWIETLE PRAWA

Gdy małżeństwo się nie układa i trudno liczyć na poprawę, pojawia się pytanie: co dalej? Rozwód czy separacja?

Tym się różnią

1. W przypadku orzekania rozwodu sąd stwierdza zupełny oraz trwały rozkład naszego pożycia małżeńskiego. W przypadku separacji nie ma przesłanki trwałości (sytuacja może się zmienić), ale musi występować zupełność rozkładu pożycia.

2. W przypadku rozwodu domniemywa się, że dla stron nie ma już nadziei na naprawę ich małżeństwa. Jeśli chodzi o separację, między partnerami może znów być dobrze.

3. Po rozwodzie małżonkowie mogą zawrzeć ponowne małżeństwa z innymi osobami. W przypadku separacji jest to niemożliwe, ponieważ formalnie wciąż są ze sobą związani.

4. Rozwód trwale rozwiązuje małżeństwo. Separację można znieść na żądanie obojga małżonków, i wówczas para ma te same prawa, co wcześniej, zyskane zaraz po zawarciu związku małżeńskiego.

5. W przypadku separacji małżonkowie są obowiązani do wzajemnej pomocy - jeżeli wymagają tego względy słuszności.

6. Małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowią- zanego.

Jeśli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a separacja pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd (na żądanie małżonka niewinnego) może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego - chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

7. Obowiązek alimentacyjny małżonka nieuznanego za winnego rozkładu pożycia nie wygasa z upływem lat pięciu od orzeczenia separacji - inaczej niż w analogicznej sytuacji po rozwodzie.

To trzeba zapamiętać

Separacja, nawet ta orzeczona formalnie przez sąd, to z założenia rozwiązanie przejściowe. Dlatego można ją przerwać, niezależnie od tego, czy trwała pięć miesięcy czy 25 lat. Poza tym ma podobne skutki prawne jak rozwód.

(KB)