Słoneczna ochrona

Lekarz radzi

Preparaty upiększające, podtrzymujące kondycję skóry, niwelujące jej defekty, zapobiegające niekorzystnym działaniom atmosferycznym, to nieodzowny element codziennej pielęgnacji ciała. Stosując różnego rodzaju kosmetyki zastanawiamy się czasem, czy nie powinniśmy wybierać takich, które są dostosowane do aktualnej pory roku.

Fototyp - karnacja - to wrażliwość na działanie promieni słonecznych, skłonność do oparzeń. Znając stopień tej wrażliwości należy określić wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej i wybrać kosmetyk najkorzystniejszy dla danego typu skóry. O stopniu wrażliwości skóry na słońce decydują różne czynniki. Jeśli pod wpływem promieni słonecznych skóra zaczyna swędzieć i pojawiają się na niej zaczerwienienia, mogą to być objawy pokrzywki słonecznej wywołanej działaniem promieni UVA. Oznacza to, że skóra nie jest skłonna do przyjęcia tak dużej i silnej dawki promieni. W takiej sytuacji należałoby się zwrócić o pomoc do dermatologa.
Zwiększona wrażliwość na słońce występuje też u kobiet w czasie ciąży, na skutek wzrostu poziomu hormonów. Po ekspozycji słonecznej mogą się tworzyć u nich na twarzy brązowe plamy, tzw. maska ciążowa (chloasma, ostuda).
Szczególnie wrażliwa na słońce jest skóra dzieci. Promienie UV wytwarzają w niej zmiany, które w przyszłości mogą prowadzić do powstania raka skóry. W przypadku dzieci należy więc z wyjątkową troską dbać o właściwe stosowanie odpowiednio dobranych preparatów, nie zmniejszających właściwości ochronnych ekranu przeciwsłonecznego nawet przy częstych kąpielach, poceniu się i wycieraniu ręcznikiem.

Odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne

powstają w wyniku pochłaniania promieni nadfioletowych przez różne substancje zawarte w kosmetykach, ale też w lekach i niektórych roślinach. Wymienia się ok. 60 substancji i leków powodujących nadwrażliwość na światło. Odczyny fototoksyczne występują często, przebiegają czasem w postaci ostrej, przypominają oparzenie słoneczne. Mogą pojawić się u wszystkich osób pod wpływem zadziałania substancji fototoksycznej i promieniowania UV w odpowiednio dużej dawce. Odczyny fotoalergiczne natomiast wywołują tylko substancje o działaniu uczulającym na promienie UV i występują u niektórych osób. Najczęściej są to zmiany typu wyprysku kontaktowego, powstające jako wynik działania ogólnego niektórych leków.
Dla skóry szkodliwe są promienie ultrafioletowe - UV, zwłaszcza promieniowanie UVB w głównej mierze odpowiedzialne za opaleniznę, oparzenia słoneczne i rozwój raków skóry oraz promieniowanie UVA, przyczyniające się do powstania odczynów fototoksycznych i starzenia się skóry. Szkodliwemu działaniu promieni ultrafioletowych zapobiegają tzw. filtry słoneczne: chemiczne - dodatki do kremów pochłaniające promieniowanie ultrafioletowe oraz środki fizyczne, chroniące przed UVB i UVA (tlenek i dwutlenek tytanu oraz cynk). Najlepsze są takie preparaty ochronne, które zawierają obydwa rodzaje filtrów.
Numery ochronne filtrów nie rosną wprost proporcjonalne. Oznacza to, że 30 SPF, to "bloker całkowity". Powyżej 30 jednak jego siłę mierzy się inaczej i filtr o wskaźniku np. 60 SPF nie będzie dwukrotnie silniejszy od 30, lecz zaledwie o kilka procent.
Składniki niektórych kosmetyków w połączeniu ze światłem słonecznym powodują trwałe przebarwienia skóry, dlatego też przed opalaniem się należy zmyć z ciała makijaż. Jeśli np. spryskamy się wodą kolońską, do której dodano w czasie produkcji np. olejek bergamotowy (wyciąg ze śliwy afrykańskiej), na naszej skórze powstanie fotouczulenie w postaci plamy przebarwionej. Podobne działanie mogą mieć dodawane do kosmetyków zapachowe olejki cytrusowe. Nadwrażliwość na światło jest często efektem stosowania różnych

leków czy roślin

zawartych np. w mieszankach ziołowych. Dotyczy to m.in. leków antyarytmicznych, niesterydowych przeciwzapalnych, antybiotyków chinolinowych, gryzeofulwiny - leku przecigrzybiczego, sulfonamidów, tetracykliny. Jeśli pacjent zażywa takie leki, powinien unikać dłuższego przebywania na intensywnym słońcu, aby nie doszło u niego do reakcji fototoksycznej lub fotoalergicznej. Pierwsza z nich, znacznie częstsza, występuje przy stosowaniu dużych dawek leków i silnym nasłonecznieniu. Zmiany powstają wówczas na odsłoniętych częściach skóry. Do typowych należą oparzenia słoneczne.
Odczyny fotoalergiczne początkowo pojawiają się w miejscach nasłonecznianych, lecz później mogą też wystąpić w innych okolicach. Następstwem tej reakcji jest czasem utrwalenie nadwrażliwości na światło i rozwinięcie się silnej, opornej na leczenie nadwrażliwości na promieniowanie ultrafioletowe. Osoby zażywające leki, np. przy schorzeniach internistycznych, dermatologicznych, neurologicznych, psychiatrycznych, powinny zapytać lekarza, czy mogą w tym czasie używać kosmetyków, a jeśli tak, to jakich i czy mogą przebywać na słońcu.
Zmiany na skórze mogą powstać po jej zetknięciu się z roślinami u osób narażonych na silne promieniowanie słoneczne. Rośliny, które syntetyzują składniki uczulające, to m.in.: koper, seler, pasternak, arcydzięgiel, marchew, niektóre polne osty, ruta, dziurawiec, barszcz Sosnowskiego.
Niektórzy osoby, dla poprawienia własnej kondycji kupują, bez konsultacji z lekarzem, różnego rodzaju mieszanki ziołowe o nieznanych z nazwy składach, wykazujące znaczny współczynniki fototoksyczności. Ryzykowne jest np. spożycie po przebywaniu na słońcu przetworów z dziurawca. Silnego słońca powinny unikać osoby chore na bielactwo. Plamy bielacze, pozbawione barwnika skóry melaniny, mogą po nadmiernym nasłonecznieniu zareagować wykwitami pęcherzowymi. Dotyczy to szczególnie pacjentów przyjmujących aktualnie leki.
Młodzi ludzie, zażywający leki przeciwtrądzikowe, powinni pamiętać o tym, że niektóre preparaty mogą dawać silny efekt fotodynamiczny. Na przykład limecyklina nie wykazuje działania fototoksycznego, ale inny lek, z tej samej grupy - doksycyklina wykazuje niekiedy taką zależność. Przebarwienia skóry przy chodzeniu po słońcu wywołują też niektóre leki antykoncepcyjne. Coraz częstszym zjawiskiem są zmiany skórne w czasie opalania się

w solarium.

Zwłaszcza młode osoby dążą do tak silnej opalenizny, że nie wystarcza im przebywanie na słońcu. Korzystając dodatkowo z solarium mogą jednak zlekceważyć fakt, że są w trakcie z terapii lekowej. Przyjmowane lekarstwa o dużym współczynniku dynamicznym będą działały wówczas ze wzmożoną siłą, zarówno na słońcu, jak też w zasięgu lampy (lampa PUVA emituje ultrafiolet o silnej, ściśle określonej długości 364 nm i w czasie jej stosowania obowiązuje całkowity zakaz przebywania na słońcu). W solarium skórę trzeba przed opalaniem odpowiednio przygotować, nakładając na nią specjalne kosmetyki, tzw. solaryczne. Podstawową ich zaletą jest łagodzenie wrażliwości na światło. Kosmetyki te wchodzą w reakcję z pigmentem i wzmagają produkcję melaniny, odpowiedzialnej za proces opalania. Niektóre kosmetyki solaryczne stosuje się bezpośrednio przed sesją, lecz są i takie, które trzeba nałożyć na skórę dzień wcześniej. W nowoczesnych solariach lampy emitują odpowiednią dawkę promieni UV, tak że nie jest konieczne stosowanie kosmetyków z filtrami.
Wysłuchała:
DANUTA ORLEWSKA