Spółki komunalne łamią prawo i źle wydają miliony

Najwyższa Izba Kontroli ma zastrzeżenia do tego, jak samorządy wywiązują się ze swoich zadań za pośrednictwem powoływanych spółek. Wprawdzie NIK podkreśla, że dzięki spółkom udaje się zrealizować wiele inwestycji, ale dochodzi przy tym do niegospodarności i łamania prawa.

PRZECZYTAJ KOMENTARZ AUTORA: Ciemna strona samorządowych spółek

Wśród czterech przykładów najistotniejszych nieprawidłowości aż trzy dotyczą Małopolski. Agencja Rozwoju Miasta (spółka gminy Kraków) niezgodnie z warunkami umowy z wykonawcą zwiększyła koszty budowy hali widowiskowo-sportowej o 75,5 mln zł (20 proc.), z tego niemal 23 mln wydano z naruszeniem prawa.

Zakopane utworzyło spółkę Polskie Koleje Górskie, która miała zapewnić miastu kontrolę nad prywatyzowanymi Polskimi Kolejami Linowymi, ale efektu nie osiągnięto. Z kolei województwo małopolskie miało wybudować Małopolską Sieć Szerokopasmową, ale zmieniło koncepcję inwestycji i sprzedało spółkę, odrzucając ofertę - według NIK - korzystniejszą finansowo.

NIK skontrolowała realizację zadań publicznych przez spółki komunalne i wczoraj opublikowała raport. Wynika z niego, że co trzecia spółka prowadzi niedozwoloną działalność, wykraczając poza sferę publiczną.

Aż 40 proc. inwestycji realizowanych przez spółki było nierzetelnie przygotowanych, czego efektem są opóźnienia (dla jednej trzeciej to średnio 15 miesięcy) i wzrost kosztów (średnio o 7 proc.). Na 55 przebadanych inwestycji osiem w ogóle nie powstało, a przy 15 doszło do nieprawidłowości. Niechlubne przykłady pochodzą, niestety, z naszego regionu.

Najpoważniejszy zarzut NIK stawia Agencji Rozwoju Miasta, spółce należącej do Krakowa, która budowała halę widowiskowo-sportową. Jak twierdzą kontrolerzy, agencja „w sposób niezgodny z warunkami umowy zwiększyła koszty budowy (...) o 75,5 mln zł (stanowiło to 20 proc. wszystkich wydatków poniesionych na budowę), z czego niemal 23 mln zł wydano z naruszeniem prawa”. Chodzi o to, że ta ostatnia kwota nie została objęta przetargiem. NIK ma też zastrzeżenia co do zarządzania halą przez trzy miejskie podmioty, o czym wiele razy pisaliśmy.

„Zarząd spółki jest przekonany, że działał zgodnie z prawem” - czytamy w oświadczeniu przekazanym nam przez Katarzynę Fiedorowicz-Razmus, rzeczniczkę ARM. Zlecenie z wolnej ręki (bez przetargu) głównemu wykonawcy robót poprzedzono analizami prawnymi i technicznymi. Także późniejsza ekspertyza Politechniki Krakowskiej potwierdziła trafność takiej decyzji ARM.

Jako przykład złego działania NIK wskazuje też Polskie Koleje Górskie - spółkę założoną przez Zakopane. Za jej pośrednictwem miasto miało wziąć udział w prywatyzacji Polskich Kolei Linowych zarządzających m.in. kolejką na Kasprowy Wierch i Gubałówkę. Jednak samorząd nie zapewnił sobie odpowiedniego udziału w nowej spółce, choć takie kroki rekomendowali mu doradcy. Efektem tego było pozbawienie się wpływu na PKL i oddanie ich w ręce prywatnego inwestora.

Nie mniej krytycznie NIK oceniła działania Urzędu Marszałkowskiego w zakresie Małopolskiej Sieci Szerokopasmowej. Najpierw województwo założyło spółkę o tej nazwie, potem kilka razy zmieniało koncepcję inwestycji, a w końcu sprzedało udziały w spółce i straciło wpływ na stworzenie sieci. Tymczasem wcześniej powołanie spółki uzasadniano wielkim znaczeniem sieci szerokopasmowej dla całego regionu. Jakby tego było mało, NIK zarzuca województwu, że odrzuciło bardziej korzystną ofertę finansową. Pod koniec 2014 r. krakowska prokuratura nie dopatrzyła się jednak żadnych nieprawidłowości i umorzyła śledztwo w sprawie sprzedaży MSS.

Małopolskich przykładów nieprawidłowości jest w raporcie NIK jeszcze więcej. Kontrolerzy nie dopatrzyli się na przykład zasadności powołania spółki Miejska Infrastruktura, która zarządza strefą płatnego parkowania w Krakowie. Stwierdzili także, że Małopolskie Parki Przemysłowe (spółka województwa powołana do promocji gospodarczej) nie powinny zajmować się rewitalizacją terenów wokół jednego ze szpitali, na co zgodził się sejmik.