Starodruki, które są zapisem pamięci wojen, wielkich bitew oraz oblężeń w historii ludzkości

Obejmuje ona ponad 80 obiektów powstałych od XVI do XVIII wieku, wybranych ze zbioru liczącego około 36 tysięcy starodruków i obiektów kartograficznych, znajdującego się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Bezcenne egzemplarze eksponowane są obecnie w Pałacyku Czapskich, w pomieszczeniu XIX-wiecznej prywatnej biblioteki.

Tytuł wystawy zaczerpnięty został z jednego z utworów sarmackich. Udział w wyprawach wojennych i bitwach były bowiem wdzięcznymi tematami literackimi. Sławiono w nich odwagę wodzów i zdolności strategów.

„Chociaż wojna to przede wszystkim zniszczenie i śmierć, jest to także czas nowych dokonań technicznych, literackich i artystycznych. Na przekór krwawemu panowaniu Marsa, boga wojny, muzy odpowiedzialne za rozwój techniki i historiografii nie zawsze milczały wśród szczęku oręża” – piszą twórcy wystawy.

Dawne kroniki polskie poza opisami bitew przekazują także graficzne przedstawienia scen batalistycznych. To z jednej strony zapisy, będące wierną informacją o topografii scenerii walki. Z drugiej jednak strony – nie brak w nich walorów artystycznych. Często są to znakomite grafiki, nieraz bogato zdobione rozmaitymi ornamentami, przedstawieniami rycerzy, herbów, metaforycznych stworów.

Na ziemiach polskich broni palnej używano już w XIV stuleciu, ale dopiero wiek XVII zaowocował licznymi teoretycznymi opracowaniami. Dotyczyły one m.in. budowy armat różnych kalibrów, stosowania rozmaitych pocisków czy choćby technicznych szczegółów ciężkiego transportu koniecznego do wydźwigania dział na mury obronne.

Liczne europejskie wojny doprowadziły do wykształcenia odrębnej dziedziny architektury: budownictwa obronnego, czyli wznoszenia warownych twierdz i murów oraz drewniano-ziemnych umocnień.

Na wystawie zobaczymy starodruki z bardzo różnych czasów. Trafimy tu m.in. na postać króla Władysława Łokietka w zbroi rycerskiej, zawarty w „Chronica Polonorum” Macieja z Miechowa, wydanej w Krakowie w 1521 r. Zobaczymy też plan oblężenia Torunia przez Szwedów w 1658 r. – miedzioryt według pracy Isidoro Affaiti, wykonany w Gdańsku po 1658 r. Trafimy też na schemat budowy różnych rodzajów umocnień i obwarowań – miedzioryt zawarty w „Scientia Artium Militarium” Ignacego Bogatki, tomu wydanego we Lwowie w 1747 roku. Jest co oglądać.

Warto zaznaczyć jeszcze, że wystawa prezentowana jest w wyjątkowym miejscu – to biblioteka Pałacyku Czapskich, w której zachowało się oryginalne wyspoażenie wnętrza. Stylowe szafy i gabloty to dziś niezwykli świadkowie przeszłości miejsca.

Właściciel pałacyku przy ul. Piłsudskiego w Krakowie, Emeryk Hutten-Czapski, był wybitnym polskim kolekcjonerem. Zgromadził nie tylko wspaniały zbiór numizmatów (możemy je dzisiaj oglądać we wnętrzach budynku), ale też starodruków i map.