Staszków było dwóch

Dwa pierwsze filmy to dokumenty, nakręcone przez Jerzego Morawskiego i Krzysztofa Krauze, trzeci jest fabułą Krzysztofa Krauze, opowiadającą o śledztwie w sprawie Pyjasa prowadzonym przez dwójkę młodych dziennikarzy, poznających przy okazji mechanizmy działania komunistycznych służb, nieznane im, z racji wieku, z autopsji.

Oficjalnie śmierć Pyjasa uznano za wypadek - sprawcy do dziś nie zostali ustaleni. Zapewne dlatego, że za jego śmiercią ciągną się kolejne. Przede wszystkim najważniejszego świadka. Stanisława Pietraszki, kolegi Pyjasa, studenta fizyki, kierownika klubu „Nowy Żaczek”, ostatniego, który widział ofiarę SB żywą. Ciągłe przypominanie o tej śmierci, nieco zapomnianej (sam Pyjas stał się symbolem) to jeden z dwóch najważniejszych aspektów tych filmów…

Drugi to rozmowy, jakie autorzy przeprowadzili (na początku lat 90.) z byłymi esbekami i zaangażowanymi w sprawę przedstawicielami peerelowskiego wymiaru sprawiedliwości. Emanującymi butą, pewnymi siebie, a zwłaszcza swojej bezkarności. To najważniejszy powód, dla którego te filmy trzeba wciąż powtarzać, przypominać - nie tylko dlatego, że sprawa śmierci obu Staszków nie została do dziś oficjalnie wyjaśniona.

Powinni je wciąż oglądać zwłaszcza ci (niekoniecznie młodzi) „obrońcy wolności i demokracji”, którzy przed kilkunastoma dniami stanęli u boku byłych esbeków protestujących przeciw obniżeniu ich uprzywilejowanych emerytur. Wołających gromko, że „za dwa tysiące miesięcznie nie da się wyżyć”…