Strażacki rodowód, czyli (ponad) 200 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Nowym Brzesku

Francuzom nie opłaca się pracować

Podobnie jak w przypadku wielu innych leciwych organizacji, dokładna data założenia jednostki jest umowna i należy ją traktować symbolicznie. Precyzyjne ustalenie kiedy powstała nowobrzeska straż wydaje się już dzisiaj niemożliwe. Być może stało się to po Sejmie Czteroletnim, którego postanowienia z 1791 roku nakazywały m. in. utrzymanie straży ogniowej przez wszystkie magistraty miejskie. Być może doszło do tego pięć lat później z nakazu austriackich władz zaborczych. Nawet jeżeli tak się stało, trudno będzie to potwierdzić, gdyż Austriacy, opuszczając miasteczko, zabrali ze sobą księgi miejskie.

Skąd zatem rok 1820 jako data założenia nowobrzeskiej straży? Odpowiedź na to pytanie nie jest skomplikowana. Przyjęto po prostu datę pierwszej pisanej wzmianki historycznej na ten temat, na jaką udało się natrafić. Tym „dokumentem założycielskim” w tym wypadku jest pismo burmistrza Nowego Brzeska Józefa Targowskiego do Rządu Gubernialnego Radomskiego z listopada 1820 roku właśnie. Znajdują się tam trzy ważne fragmenty. Jeden mówi o istnieniu „Towarzystwa Ogniowego”. Drugi dotyczy faktu, że problemem miasta są pożary, natomiast kolejny wspomina, że „ręcznych sikawek jest dosyć”. Wniosek z tego prosty: skoro były ręczne sikawki do gaszenia pożarów, ktoś musiał ich używać. I niezależnie czy były to osoby zajmujące się tym zawodowo, czy chwytające za sikawkę w razie potrzeby. Skoro walczyły z ogniem przy pomocy fachowego sprzętu, byli strażakami.

Te wyrywki z listu burmistrza przesunęły datę założenia nowobrzeskiej straży o prawie pół wieku. Kolejny historyczny zapis pojawił się bowiem 49 lat później w parafialnych Księgach Cechowych.

– W dniu 26 lipca 1869 roku zastęp Ogniowej Straży wziął udział we mszy świętej, na której złożył ślubowanie nowopowołany naczelnik wraz ze swoim zastępem – zapisał kronikarz.

W kolejnych latach księgi parafialne wspominały o tym, że strażacy pełnili wartę przy Grobie Pańskim, prowadzili procesje, czy ratowali płonący kościół. Z kolei w kwietniu 1870 roku władze carskie odnotowały, że w Nowym Brzesku znajdowało się pomieszczenie na sprzęt strażacki.

Kolejnym dowodem na co najmniej XIX wieczny rodowód nowobrzeskiej straży jest fotografia wykonana u schyłku tamtego stulecia z okazji święta patrona strażaków Świętego Floriana. Widać na nim umundurowanych strażaków w takiej ilości, że można się domyślić, iż zjechali się nie tylko z Nowego Brzeska, ale też okolicznych miejscowości.

Szerzej udokumentowana historia nowobrzeskiej straży przypada już na okres II Rzeczpospolitej. W odrodzonej Polsce zaczęły się masowy pojawiać nowe organizacje lub reaktywować te istniejące wcześniej. Już w lipcu 1918 roku – gdy jeszcze formalnie trwała wojna - w Nowym Brzesku doszło do ważnego wydarzenia. Ignacy Woźniakowski, właściciel ziemski z Rudna Dolnego, a jednocześnie prezes zarządu tutejszej straży ufundował dla niej sztandar. W miejscowej tradycji zwykło się mówić, że doszło do ”ujawnienia” straży. Ujawnienia nie należy mylić z założeniem. -

Przecież nikt nie funduje nowego sztandaru organizacji, która ujawnia się tego samego dnia. Jest oczywiste, że straż istniała dużo wcześniej. W tym dniu zmieniono nazwę z Ogniowej Straży podporządkowanej rosyjskiej Straży Wojskowej na Ochotniczą Straż Ogniową – przekonuje autor kroniki Jan Czechowicz, obecny prezes OSP Nowe Brzesko.

Dalsze losy straży są już dobrze znane i opisane. Stwierdzenie, że OSP Nowe Brzesko jest najstarsza w Małopolsce obowiązuje natomiast przynajmniej do momentu, gdy strażacy z jakieś innej jednostki w województwie nie natrafią na dokumenty, które przesuną jej rodowód przed rok 1820. Jednak nawet gdyby tak się stało, nie będzie to miało większego znaczenia. O wiele ważniejsze jest to, by na pomoc dobrze wyszkolonych i wyposażonych strażaków z Nowego Brzeska mogły liczyć osoby, które dotknie nieszczęście. A z liczby wyjazdów do interwencji wynika, że żadna jednostka w powiecie nie wyjeżdża do akcji częściej, niż ta z Nowego Brzeska.

W załączonej galerii można obejrzeć zdjęcia z jubileuszowych obchodów, które niestety zostały zakłócone przez burzę.