Tekst będzie czwartym instrumentem

Nie ma drugiego rodzaju literackiego, który tak dobrze rozumiałby się z dźwiękiem - ryzykowna to teza, zwłaszcza w czasach, w których kolejne gatunki bezszelestnie przekraczają znane w kulturze granice. Ale wiersz, utwór mający własną rytmikę, wewnętrzną logikę, przypominający niemal zapis nutowy, wydaje się jakby stworzony do igrania z muzyką. Z tego właśnie założenia wyszli twórcy projektu Jazzformance. To cykl performance słowno-muzycznych, poświęconych twórczości polskich poetów. Ich utworom towarzyszyć będą jazzowe interpretacje znakomitych artystów.

W tegorocznej edycji zaprezentowane zostaną 4 koncerty. Muzycy jazzowi - Marcin Oleś, Bartłomiej Oleś i Piotr Orzechowski oraz aktor Radosław Krzyżowski w pierwszej kolejności wzięli na warsztat poematy Witolda Wirpszy.

- Już dawno miałem poczucie, że poezja współczesna bardzo mocno konweniuje z dźwiękiem i że ludzie wychowani na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat żyją w świecie dźwięku. Te wiersze dlatego tak dobrze rezonują z muzyką. A jeśli chodzi o samego Wirpszę, kilka lat temu przeczytałem jego cykl sonetów „Powiew historii”, wiedziałem, że będę chciał je opracować razem z muzykami. Wyobrażałem sobie najpierw, że warstwą dźwiękową powinien być rock, ale kiedy lepiej poznałem twórczość tego poety, już wiedziałem, że towarzyszyć tym słowom powinien jazz - tłumaczy Radosław Krzyżowski.

Producentem projektu jest Fundacja Miasto Literatury, odpowiadająca m.in. za Miłosz Festival.- Patronem tegorocznej edycji Jazzformance jest zmarły przed trzydziestu laty wybitny poeta Witold Wirpsza, „Niedostępny geniusz”, jak określił go niegdyś Barańczak, niesłusznie zapomniany, nadal poraża rozmachem, nowatorstwem, bogactwem odniesień - dodaje Olga Brzezińska, prezes Fundacji Miasto Literatury.

Twórcy związani z Jazzformance mają za sobą udane doświadczenia z dziedziny łączenia literatury i muzyki: kooperatywa Oleś-Skolias-Krzyżowski z wierszami Konstandinosa Kawafisa czy „Winter Planet”, literacko-muzyczny performance oparty na twórczości chilijskiego poety Enrique Wintera. „Językowe eksperymenty Witolda Wirpszy są znakomitą inspiracją dla muzyków jazzowych, Marcina Olesia, Bartłomieja Olesia i Piotra Orzechowskiego (Pianohooligan), których sztuka opiera się na grze skojarzeń. Wybór tekstów Wirpszy przez muzyków młodego pokolenia świadczy o głębokim osadzeniu jego poezji we współczesnych kontekstach. Wirpsza warty jest >odkrycia< także dlatego, że skala jego twórczości jest odwrotnie proporcjonalna do pozycji, jaką ten wybitny poeta, formalnie dzielący klasę Karpowicza i Barańczaka, zajmuje w naszym krajobrazie kulturowym” - piszą organizatorzy.

- Może to naiwne, ale wierzę, że to fusion jazzowo-literackie daje szansę na poszerzenie grupy odbiorców, ale przede wszystkim pozwala na odkrywanie wielu sensów drzemiących w tej poezji. Pierwsze opinie na temat tych utworów, jakie do nas docierają, mówią, że „tego się dobrze słucha”, że nie przywiązujesz się do linearności tekstu, do relacji przyczyna - skutek, zero-jedynkowości. Słowa Wirpszy w połączeniu z abstrakcyjnością jazzu, rytmu, harmonii dają duże możliwości, by wsłuchać się w poezję na nowo - zaznacza Radosław Krzyżowski.

I dodaje, że jedno z założeń projektu było takie, że słuchacze mają usłyszeć kwartet, a nie trio plus głos. Tekst ma zabrzmieć jak czwarty instrument.

- Od pierwszej rozmowy z Radkiem wiedziałam, że to jest to. Połączenie słowa i dźwięku w nowoczesnej formie. Jazzformance to kolejny po Festiwalu Miłosza projekt fundacji, który przybliża poezję szerokiej publiczności. Jazzowe interpretacje polskiej poezji współczesnej nawiązują do krakowskiej tradycji koncertów poetyckich, ale w naszej propozycji tę formułę rozszerzają - mówi Olga Brzezińska, prezes Fundacji Miasto Literatury.

Pierwszy z cyklu koncertów odbędzie się 18 października w Radiu Kraków i będzie połączony z bezpośrednią transmisją. Warto dodać, że projekt otrzymał wsparcie finansowe Gminy Miejskiej Kraków i województwa małopolskiego.

Magazyn Magnes