To był milowy krok w medycynie...

- mówi o USG specjalista radiodiagnostyki, dr n. med. Wiesław Pawlik

Od kiedy znana jest ultrasonografia (USG)?
Pierwsze badania ultrasonograficzne były w Polsce wykonywane już w latach 60. ub. wieku - głównie w zakresie ginekologii i położnictwa. Znaczący wkład do światowej ultrasonografii wniósł zespół kierowany przez profesora Leszka Filipczyńskiego. W 1965 r. wyprodukowano pierwszy polski ultrasonograf. Dziś chyba trudno wyobrazić sobie diagnostykę bez USG...
...nie tylko bez USG, ale też bez rezonansu magnetycznego (MR) i tomografii komputerowej (TK). To potężne ułatwienie, kamień milowy w diagnostyce medycznej. Ultrasonografia jest metodą diagnostyczną uwidaczniania narządów i tkanek za pomocą fal ultradźwiękowych, czyli drgań mechanicznych, których częstotliwość jest wyższa od górnej granicy słyszalności ucha ludzkiego, tzn. 16 000 Hz. Fale ultradźwiękowe są przenoszone w głąb ciała ludzkiego i odbierane dzięki przetwornikom piezoelektrycznym. Czy jest to badanie bezpiecznie? Jakie są wskazania do wykonania USG?
- Jest to w pełni bezpieczna, nieinwazyjna metoda, bowiem stosuje się fale ultradźwiękowe o natężeniu nieszkodliwym dla pacjenta. Badanie USG wykonuje się za pomocą głowic ultradźwiękowych o częstotliwości od 2,5 do
Zakres wskazań do badań USG, w ślad za rozwojem ultrasonografii, wciąż się rozszerza, rośnie też ich liczba. Ultrasonografia nieodzowna jest w diagnostyce narządów miąższowych jamy brzusznej, m.in. wątroby i przewodów żółciowych, trzustki, śledziony, nerek, prostaty, a także pęcherzyka żółciowego, pęcherza moczowego oraz w ocenie narządów miednicy małej, w ginekologii i położnictwie. USG nieodzowne jest w diagnostyce serca (echokardiografia), schorzeń szyi, tarczycy, piersi, ślinianek, jąder, dużych naczyń krwionośnych, a także stawów biodrowych u noworodków i niemowląt oraz pozostałych stawów. Istnieje także możliwość badania mózgu dzieci przez nie zarośnięte ciemiączko. USG, przez fakt braku jakichkolwiek przeciwwskazań daje możliwość wykonywania badań również u pacjentów w ciężkim stanie klinicznym, a krótki czas badania i pełne bezpieczeństwo chorych powodują, że ultrasonografia jest szeroko stosowana w wielu obszarach medycyny. Jakie zmiany przeszła ultrasonografia od czasów pierwszych aparatów USG?
- Ogromne. Postęp techniczny sprawił, że głowice ultradźwiękowe można teraz bardziej zbliżyć do badanych narządów. Specjalny rodzaj sond ultrasonograficznych wprowadza się do przełyku, dzięki czemu można precyzyjniej określić echostrukturę serca, ocenić węzły chłonne śródpiersia, a także ściany przełyku i żołądka, wykorzystuje się również głowice dopochwowe, dopęcherzowe, doodbytnicze oraz głowice śródoperacyjne. Specjalne sondy służą do oceny ośrodkowego układu nerwowego po trepanacji czaszki. Inny rodzaj sond pozwala ocenić oczodół i wnętrze gałki ocznej.
Zastosowanie tych sond zwiększyło znacznie precyzję i dokładność badań USG. Ponadto aparaty ultrasonograficzne pracują teraz w czasie rzeczywistym, tzw. real time, co pozwala na uzyskanie obrazów dynamicznych. Co więcej, zastosowanie w aparatach USG układów komputerowych umożliwia m.in. wykonywanie pomiarów wielkości, obwodów, określenie objętości, a także powierzchni badanych narządów. Przystawka dopplerowska daje możliwość badania przepływów naczyniowych zarówno w obrazie czarno-białym, jak i kodowanym kolorem oraz umożliwia ocenę dynamiki czynności serca. Zastosowanie przystawek biopsyjnych pozwala w trakcie badania na precyzyjne wykonywanie biopsji tzw. celowanych, podczas których pobiera się materiał do badania cytologicznego lub histopatologicznego. W trakcie wykonywania biopsji można opróżnić lub przeprowadzić drenaż zbiorników patologicznego płynu, przeprowadzić precyzyjną przezskórną przetokę układu moczowego czy drenaż dróg żółciowych oraz inne zabiegi. W badaniu USG, szczególnie kiedy stwierdza się nieprawidłowe zmiany morfologiczne w narządach i tkankach, wskazana jest dokumentacja. Aktualnie istnieje kilka metod dokumentacji, ale najczęściej obraz widoczny na ekranie monitora, w każdej fazie badania można zapisać m.in. na taśmie video, papierze drukarki termoczułej, dyskietce komputera i płytach CD/DVD, umożliwiającymi ruchomy zapis badania USG.
Zawsze należy jednak pamiętać, że badania USG są badaniami dodatkowymi, a ich wyniki powinny być interpretowane łącznie z danymi klinicznymi i wynikami innych badań.
Rozmawiała: Dorota Dejmek