Trzy lekcje w jednej

Zapewne każdy z nas pamięta swoją pierwszą szkolną wycieczkę. Jakie znaczenie mają wycieczki w procesie kształcenia i wychowywania młodego człowieka? Czy warto je organizować?

Praca nauczyciela podczas wypraw krajoznawczych jest

trudniejsza niż w szkole:

wiąże się ze znajomością odpowiednich przepisów i zasad, zapoznania się z fachową literaturą i "byciem na dyżurze" przez 24 godziny na dobę. Dlatego organizator wycieczki powinien być aktywny, zdyscyplinowany oraz świetnie przygotowany merytorycznie i organizacyjnie.
Wycieczka szkolna to zarówno choćby godzinne wyjście w najbliższe okolice, jak i kilkudniowy wyjazd, umożliwiający uczniom poznanie jakiejś miejscowości, regionu, kraju, jego właściwości geograficznych, historycznych, etnicznych, kulturowych i gospodarczych. Wycieczka wywołuje wśród uczestników

atmosferę podniecenia,

oczekiwania na przygodę, spotkania z czymś nowym. Wycieczkę można zorganizować dla uczniów w różnym wieku, niezależnie od pory roku. Na dobrze przeprowadzonej wycieczce będą się bawić zarówno przedszkolaki, jak i maturzyści. Wycieczkowicze cieszą się z perspektywy przebywania w ciekawych miejscach, z niecierpliwością czekają na podróż kolejką, statkiem, autobusem, myślą o pieszych wędrówkach.
Podczas wyprawy dobrze jest notować wszelkie spostrzeżenia i zebrane informacje. Można robić notatki, zdjęcia, filmować, nagrywać na taśmie magnetofonowej itd. Warto też przygotować różne ćwiczenia terenowe,

określić zasady współzawodnictwa i współpracy,

a także zapoznać uczestników z systemem kar i nagród obowiązujących podczas wycieczki.
Przed rozpoczęciem wycieczki należy poinformować uczniów o miejscu i celu oraz czasie jej trwania. Podczas lekcji wychowawczej dobrze jest opracować regulamin, który będzie obowiązywał na wyjeździe czy na trasie, zapoznać z zadaniami do wykonania. Przed wyjazdem bądź wyjściem w teren młodzi turyści powinni poznać trasę, harmonogram, kosztorys, dowiedzieć się, jaki powinni zabrać ekwipunek turystyczny oraz poznać zasady bezpieczeństwa podczas wędrówki. Dobrze, jeśli uczniowie

bezpośrednio włączą się w przygotowania,

stosownie do wieku, sprawności fizycznej i zainteresowań. Można dla nich przeznaczyć funkcję kronikarzy, organizatorów rozrywki, fotografów bądź sanitariuszy.
Co zyskujemy organizując wycieczkę? Szkolne wycieczki krajoznawcze przyczyniają się do wzbogacenia wiadomości, służą zdobywaniu nowych umiejętności i nawyków kulturalnego spędzania wolnego czasu, mają udział w wychowaniu patriotycznym, estetycznym i zdrowotnym uczniów. Czas wycieczki pozwala zregenerować siły fizyczne i psychiczne, umożliwia poznanie nowych ludzi, zaobserwowanie zmian w środowisku.
Uczniowie podczas wyjazdów poznają historię, ważne miejsca i ludzi z nimi związanych. Uczą się obcować z przyrodą, szanować ją i chronić. Każda wycieczka to

lekcja historii, przyrody i geografii

w jednym. Nie bez znaczenia pozostają także relacje między samymi uczestnikami wycieczki. Uczniowie uczą się empatii, życzliwości, tolerancji, dyscypliny, pracy w zespole.
Na uwagę zasługuje również aspekt zdrowotny wycieczek szkolnych. Ruch na świeżym powietrzu wpływa dodatnio na wzrost i rozwój organizmu ludzkiego. Pokonywanie trudności i niewygód przyczynia się do wyrobienia sprawności fizycznej i odporności psychicznej.
Nie do przecenienia też jest

rola integracyjna wycieczki.

-Często byłem świadkiem zawiązywania się podczas wycieczek przyjaźni isympatii - opowiada Michał, nauczyciel wychowania fizycznego. - Specyficznaatmosfera panująca podczas wspólnego wędrowania, wspólnie spędzone inieraz przegadane wgórskich schroniskach noce, wszystko to sprzyja lepszemu igłębszemu poznaniu się. Dostrzec wówczas możnauludzi te cechy, które naco dzień są niezauważalne. Klasa, która często jeździ nawycieczki, jest bardziej zgrana, lepiej się rozumiejąca, co nierzadko przekłada się nalepsze efekty pracy inauki.
Wycieczka

uczy samodzielności.

W trakcie wyjazdu nieraz dochodzi do sytuacji, z którymi uczestnicy do tej pory się nie stykali. Dotyczy to zarówno pewnych czynności związanych z higieną osobistą, przygotowywaniem posiłków czy sprzątaniem po sobie (młodsze dzieci), jak i samodzielności przy podejmowaniu różnych decyzji.
-Pamiętam, jakim szokiem było dla mnie wyznanie jednego zuczniów. Miał 17 lat idotej pory nie zdarzyło mu się zmywać naczyń. Gdy to usłyszałem, zrobiłem go prawie etatowym zmywaczem. Do____domu wrócił odmieniony - opowiada Michał.
Wycieczka uczy także

punktualności i odpowiedzialności

za podjęte zadania, wyrabia wytrwałość i silną wolę. Dzieci mogą wykazać się inwencją twórczą, na przykład podczas wieczorków, ognisk, konkursów. Stwarza to nauczycielowi okazję do czynienia spostrzeżeń i obserwacji zachowań uczniów w różnych sytuacjach.
Po powrocie z wycieczki trzeba pamiętać o dokonaniu podsumowania i rozliczenia. Należy sprawdzić, czy wszystko, co zaplanowaliśmy, było właściwie i terminowo przeprowadzone. Najczęściej stosowanymi formami podsumowania wycieczek są: sprawozdania pisemne podróżników, wykonane przez nich fotogazetki, kroniki i albumy, konkursy na najlepsze sprawozdanie z wycieczki lub najciekawszy okaz przyrodniczy.
JOLANTA TęCZA-ĆWIERZ